ملتی بزرگ، رهبری حقیر عنوان کتابی است که توسط بهروز نجف زاده نوشته شده و طی چند ماه آینده نشر خواهد یافت. نویسنده در این کتاب عملکرد 3 ساله دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده و تأثیر آن بر مناسبات جهانی و همچنین عواقبی که برای کشور و مردم آمریکا در پی داشته است، را مورد تحلیل قرار داده است. در اینجا ما بنا داریم گزیده ای از فصل های این کتاب را به صورت جداگانه در اختیار مخاطبان عزیز قرار دهیم. 

فاصله گرفتن از اروپا - از کنار هم، تا رو در روی هم

چکیده:

اظهارات و رفتارهای 3 سال اخیر ترامپ درباره اتحادیه اروپا، گرچه خسارات اقتصادی برای این کشورها در پی داشته، ولی باعث گشودن پنجره های جدید و تغییر نگرش این اتحادیه در تعاملات بین المللی  نیز شد. بطوریکه اروپائیان به این نتیجه رسیدند که دنیای بدون آمریکا، دنیای ترسناکی نیست و اروپا این تجربه ارزشمند را مدیون شخص آقای دونالد ترامپ است. در حقیقت شعار «اول آمریکایِ ترامپ »، اروپائیان را از یک هم¬پیمان سرسپرده به یک رقیب رو در رو تبدیل کرد....

زمانیکه ترامپ تاجرمسلك در تبلیغات انتخاباتی وعده می داد با تجارت یكسویه برخی كشورها با آمریكا مقابله خواهد کرد، شاید کشورهایی چون مكزیك، كانادا، چین، ژاپن و استرالیا، یک سری احتمالاتی را حدس می زدند؛ ولی اتحادیه اروپا تصور نمی کرد که این شعارهای تبلیغاتی دامن آنها را نیز بگیرد. اما ترامپ از روزی که در کاخ سفید استقرار یافت، به همه ثابت كرد كه برای كسب منافع اقتصادی به هیچ قرارداد بین‌المللی پایبند نبوده، به هیچ دوستی وفادار نبوده و حتی برای سازمان‌هایی همچون تجارت جهانی نیز(World Trade Organization)  ) اهمیتی قائل نیست. بنابراین تركش‌های تعرفه‌ای ترامپ بالاخره به اتحادیه اروپا نیز رسید. در واقع این ترکش¬ها از پیامدهای سیاست های یکجانبه گرایی عریان ترامپ و شعار «اول آمریکا»ی اوست که هر گونه تحرک دیپلماسی را ناممکن نموده و در این میان حتی به متحدین سنتی آمریکا نیز رحم نمی¬کند. 

اوایل سال 2018 بود كه ترامپ با استقبال از ورود به یك جنگ تجاری با اروپا و چند كشور دیگر اعلام كرد، در نخستین گام، تعرفه‌های واردات فلزات را برای فولاد 25 درصد و آلومینیوم 10 درصد بالا می¬برد. دونالد ترامپ درباره جنگ اقتصادی با اروپا گفته بود، «اتحادیه اروپا به همان بدی چین است،‌ فقط كوچكتر، كاری كه با ما می‌كنند وحشتناك است.»

ترامپ اتحادیه اروپا را تهدید به وضع تعرفه بر روی خودرو و قطعات آن نیز كرد. و این شروع بازی ترامپ با اروپا بود. 

طرح ترامپ برای اعمال تعرفه بر فولاد و آلومینیوم وارداتی از اتحادیه اروپا، در حالی جرقه یک جنگ تجاری بین دو شریک دیرین را روشن کرد که این محصولات فلزی سهم ناچیزی در مبادلات فی مابین طرفین داشته و حتی در زمره 10 محصول عمده وارداتی آمریکا از کشورهای اروپایی نیز قرار ندارند. این سؤال برای همه به وجود آمد که چرا ترامپ می‌خواهد تجارت بیش از 800 میلیارد دلاری آمریکا با اتحادیه اروپا را صرفاً بر سر این دو محصول، در معرض خطر قرار دهد.

اما این همه ماجرا نبود و ترامپ اکتبر 2019 جنگ جدید تعرفه‌ای را علیه اتحادیه اروپا آغاز کرد. در جدیدترین اقدام، دولت ترامپ، تعرفه ۲۵ درصدی روی انواع محصولات صنعتی و کشاورزی اتحادیه اروپا اعمال کرد. تعرفه‌های جدید روی انواع مشروبات الکلی اسکاتلندی و شراب فرانسوی و پنیر ایتالیایی و محصولات دیگری از ‌آلمان، فرانسه و اسپانیا از قبیل انواع پوشاک، کره، بیسکوییت، کالباس و همچنین محصولات کشاورزی مانند زیتون را شامل می¬شود. از سوی دیگر تعرفه ۱۰ درصدی بر روی هواپیماهای غول‌پیکر مسافربری اعمال می شود. این تعرفه‌ها ۷.۵ میلیارد دلار از مبادلات تجاری آمریکا و اروپا را هدف می‌گیرند. 

نگاه به اقتصاد جهانی، بدون آمریکا

سیاست «اول آمریکایِ ترامپ» کم کم نتایج خود را در دنیای اقتصاد عیان ساخت. در این بین اروپائیها به این نتیجه رسیدند که برای مصون ماندن از بدعهدی¬های ترامپ، لازم است پیمانهایی بدون حضور آمریکا با سایر کشورها ببندند. یکی از مهم¬ترین پیمان های اقتصادی بدون آمریکا، توافق مشارکت اقتصادی (EPA) و توافق مشارکت استراتژیک (SPA) فی ما بین اروپا و ژاپن است. توافق میان اروپا و ژاپن یک‌ رویارویی تمام‌قد علیه تصمیمات یکجانبه گرایانه  ترامپ و زیاده خواهی و باج خواهی او از شرکای تجاری کشورش می باشد.

این دو توافق نامه از اول فوریه 2019 اجرائی شدند. امتیازاتی که ژاپن در زمینه محصولات کشاورزی به اتحادیه اروپا اعطا کرده است، ضربه‌ای بر کشاورزان آمریکایی وارد می‌سازد، کشاورزانی که مدت‌های مدید در آرزوی دستیابی به این بازار بکر بودند. توافق تجاری بین اروپا و ژاپن در نهایت ۹۷ درصد از تعرفه‌هایی را که ژاپن بر کالاهای اروپایی اعمال می‌کند و ۹۹درصد از تعرفه‌هایی که اروپا بر کالاهای ژاپنی اعمال می‌کند را از میان برمی دارد. برآوردها نشان می‌دهد شرکت‌های اتحادیه اروپا یک میلیارد یورو در سال از محل عوارض گمرکی که هم‌اکنون برای صادرات به ژاپن پرداخت می‌کنند، صرفه‌جویی خواهند کرد. 

متحد سرسپرده نه رقیب رو در رو

آنچه واضح است از زمان روی کار آمدن ترامپ، آمریکا و اروپا طی این سه سال آنقدر از هم دور شده¬اند؛ که طی 75 سال از جنگ جهانی دوم تا بحال به هم نزدیک شده بودند. ترامپ با نگرش ناسیونالیسم و یکجانبه گرایی خود، تلاش می کند که اروپا را وادار به همراهی با سیاست های کاخ سفید کند، اما اروپا بنای اطاعت از آمریکای ترامپ را ندارد. در واقع مواضع اروپا ستیزانه ترامپ موجب گردید که این اتحادیه کم کم طریقه مخالف حرف زدن در برابر آمریکا را تمرین کند و شکاف فرا آتلانتیکی، عمیق تر شد. این شکاف روز به روز گسترش یافته و متحدان قدیمی دوسوی آتلانتیک را به بن بست راهبردی نزدیکتر می-کند. بطوریکه می¬توان گفت به همان گستردگی و عمق دریای آتلانتیک، درحال دور شدن از یکدیگر هستند که نشانه های آن را می توان به شرح زیر نام برد: 

برجام نماد استقلال اروپا

خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق هسته‌ای (برجام) گذشته از قانون گریزی و مخدوش کردن چهره آمریکا در جهان، به تبلور اتحاد اروپا و نماد استقلال آن در برابر آمریکا انجامید. «اروپایی» که در گذشته، بندرت توانایی مخالفت با سیاست‌های آمریکا را داشت، در مورد مسئله برجام، به‌ صراحت با برنامه واشنگتن به مخالفت برخاست. به محض اعلام خروج ترامپ از برجام، سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در بیانیه‌ای مشترک عنوان کردند که خواهان پیروی از سیاست‌های دولت آمریکا در قبال ایران نیستند و از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز استقبال نمی‌کنند. 

سه ماه پس از خروج ترامپ از برجام، در آگوست 2018 ، کمیسیون اروپا اعلام کرد، بروکسل قوانین خود را موسوم به قوانین «مسدود سازی تحریم‌ها» به اجرا می‌گذارد. قوانین مربوط به مسدودسازی این تحریم‌ها، برای جبران خسارت و آثار ناشی از آن، حقوقی را برای شرکت‌های اروپایی در نظر گرفته است. اینکه اروپائیان تا چه حد موفق شدند به گفته خویش جامه عمل بپوشانند یک بحث است، ولی بحث مهمتر، اراده و قدرت ایستادگی در برابر یک جانبه گرایی ترامپ است. هدف اروپایی‌ها از مطرح کردن این موضوع این بود که به دونالد ترامپ، که در ماه می 2018 از توافق بین‌المللی هسته‌ای خارج شد، پیامی بدهند؛ اینکه امورات جهان فقط با تصمیمات آمریکا نمی چرخد. 

جولان و فلسطین– تقابلی دیگر

مارس 2019 ترامپ اعلام کرد که واشنگتن به طور کامل حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت می شناسد. ترامپ انتظار داشت که اروپا موضعی مشابه اقدام او در این زمینه اتخاذ کند. اما سخنگوی فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «موضع ما در قبال این که بلندی های جولان به کجا تعلق دارد تغییر نکرده است.  براساس حقوق بین الملل، اتحادیه اروپا حاکمیت اسرائیل بر سرزمین هایی که در سال 1967 اشغال کرده است، از جمله بلندی های جولان را به رسمیت نمی شناسد و آن را بخشی از خاک اسرائیل نمی داند.»

این اظهارات از سوی مقام های اروپایی، در واقع حکایت از عمیق تر شدن شکاف میان اروپا و آمریکا در خصوص مسائل مختلف دارد. پیشتر نیز اختلاف نظر آمریکا و اروپا در انتقال سفارت از تل آویو به بیت المقدس نمایان شد. جایی که واشنگتن 14 می 2018 به صورت رسمی سفارتش را به بیت المقدس (اورشلیم) منتقل کرد، ولی اروپایی ها سفارتشان را تغییر ندادند. اروپا حتی در موضوع آوارگان فلسطینی (آنروا) نیز سیاستی سازنده و جداگانه از آمریکا اتخاذ کرد. در حالی که دولت ترامپ ماه اوت 2018 (مرداد/ شهریور 97) اعلام کرد که کمک¬های خود به آژانس امداد و اقدام سازمان ملل متحد به آوارگان فلسطینی آنروا را قطع می کند، اتحادیه اروپا 40 میلیون دلار بودجه اضافی برای کمک به فلسطینی ها به این آژانس اختصاص داد.

تشکیل ارتش اروپایی

در حوزه نظامی، اتحاد و مشارکت راهبردی آمریکا و اروپا، در قالب ناتو قدمت 70 ساله دارد. اما پس از به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا، این پیمان ، همواره آماج انتقادات ترامپ قرار داشته است. ترامپ ضمن اینکه ساختار ناتو را پوسیده خوانده، به نحوه تأمین هزینه های آن نیز اعتراض کرده است. او همواره از لزوم افزایش سهم اروپا در هزینه¬های نظامی ناتو صحبت به میان آورده بود. 

اين اظهارات ترامپ، زنگ خطري براي کشورهاي اروپايي بود که در مسائل نظامي و امنيتي خود به شدت به پيمان دفاعي و امنيتي ناتو وابسته هستند. حالا با به قدرت رسيدن ترامپ و فاصله گرفتن سياست‌هاي آمريکا از اروپا، پايتخت‌هاي اروپايي به اين فکر افتاده‌اند تا اتکاي نظامي و دفاعي خود به آمريکا را کاهش داده و سازوکار مستقلي براي خود بوجود آورند. فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر خارجه وقت آلمان اعلام کرد، «اظهارات ترامپ درباره ناتو موجب نگرانی در این پیمان نظامی به رهبری آمریکا شده است.»

 اروپائيان اينک دريافته¬اند ديگر نمي توان به آمريکای ترامپ، اعتماد داشت و خود بايد امنيت خود را بطور مستقل تامين کنند. پیشنهاد تشکیل یک ارتش متشکل اروپایی ابتدا از سوی آلمان و فرانسه مطرح شد. وزرای دفاع آلمان و فرانسه قبلا به طور مشترک طرحی را برای تشکیل یک ارتش واحد اروپایی ارائه دادند و سپس ایتالیا و اسپانیا نیز این پیشنهاد را پذيرفتند. لذا رئیس جمهوری فرانسه در توجیه ضرورت تشکیل یک «ارتش واقعی اروپایی» گفت:

«در برابر روسیه که با ما هم مرز است و نشان داده که می‌تواند یک تهدید باشد، باید اروپایی داشته باشیم که به تنهایی و بدون وابستگی به ایالات متحده قادر به دفاع از خود است. ما باید از خودمان در برابر روسیه، چین و حتی ایالات متحده دفاع کنیم.» 

اما جدي بودن اروپائيان براي کسب استقلال دفاعي و امنيتي از آمريکا، موجب خشم ترامپ شد. او در پیامی توئیتری به مکرون همتای فرانسوی خود تاخت: « مکرون رئیس‌جمهور فرانسه جدیداً گفت اروپا باید ارتش خودش را بسازد تا از خودش جلوی آمریکا، چین و روسیه حفاظت کند. خیلی توهین‌آمیز است، ولی شاید اروپا بهتر باشد اول سهم عادلانه‌اش را در ناتو که آمریکا خیلی زیاد به آن یارانه داده، بپردازد.» 

ترامپ در حالی از این تصمیم اروپائیها عصبانی است، که فراموش کرده خودش با اظهارات نابخردانه، باعث شد که اروپا به این مسیر رهنمون شود. ضمن اینکه باید اضافه کنیم اعلام خروج ترامپ از پیمان منع تولید موشکهای میانبرد هسته¬ای،  نگرانی دولتهای اروپایی را نسبت به سیاستهای نظامیگرانه او بیشتر کرده است. دولتهای اروپایی خروج آمریکا از این پیمان را تهدیدی برای امنیت اروپا تلقی کردند. 

بررسی وضعیت ارتش های کشورهای اروپایی نشان می دهد که این کشورها، توانمندی تشکیل یک ارتش واحد و نیرومند را دارا می باشند. وب سایت «گلوبال فایر پاور» از سال 2006 همه‌ساله لیست قدرتمندترین ارتش‌های جهان را منتشر می‌کند. این وب سایت نظامی، مارس 2019 جدیدترین رده‌بندی خود از قدرت و بزرگی 137 ارتش مدرن جهان را منتشر کرده است. در این رده بندی ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، هند، فرانسه، ژاپن، کره جنوبی، بریتانیا، ترکیه، آلمان، ایتالیا، مصر، برزیل، ایران، پاکستان، اسرائیل، ....به ترتیب تقسیم بندی شده اند. بر این اساس هم اکنون چهار ارتش از 11 ارتش برتر جهان اروپایی هستند. 

عبور از آمریکا

آگوست 2018  هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در یک کنفرانس خبری اظهار داشت: «اینکه آمریکا در مسائل امنیتی، شریک ماست، این، اجتناب ناپذیر است. اما در زمان حاضر ما باید روابط خود را متوازن کنیم و حال آنکه ما در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ با چالش های جدیدی روبرو شده ایم. هیچ کشوری در اروپا به تنهایی نمی تواند کاری از پیش ببرد بلکه اروپا باید در قالب یک اتحادیه عمل کند. در صورت ایجاد این انسجام و همبستگی است که می توان به شعار «اول آمریکای ترامپ » پاسخ داد. هیچکس قصد تقابل با دیگری را ندارد. اما در بحث های مربوط به اعمال تعرفه¬های گمرکی برای واردات آلومینیوم و فولاد (اروپا به آمریکا) یا تعرفه های گمرکی برای واردات (کالاهای اروپایی به آمریکا) از جمله در خصوص خودرو، اتحادیه اروپا همواره یکصدا رفتار می کند و در این مرحله، ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا دستکم موفق شد در سفر به واشنگتن تلاش کند مادامی که مذاکرات جریان دارد، تعرفه های وارداتی اعمال نشوند.»

هایکو ماس ادامه داد: «به این وسیله ما توانستیم زمانی را برای گفتگو با یکدیگر به دست آوریم و این به نفع ماست که در بهترین حالت، منافع خود را در قالب اتحادیه اروپا نمایندگی کنیم و در این میان حتی آلمان نیز نمی تواند برای رسیدن به منافعش به تنهایی تلاش کند. چون در این صورت ما نمی توانیم در رقابت های جهانی، جایگاهی داشته باشیم و تنها در صورتی که اروپایی عمل کنیم، موفق می شویم و در این ارتباط نه تنها باید در رابطه با آمریکا بلکه در ارتباط با چین و روسیه نیز بر منافع اروپایی مان، تمرکز کنیم و متحدانه و اشتراکی آنها را نمایندگی کنیم.» 

کاملاً واضح است که این اظهارات دیدگاه استقلال و «عبور از آمریکا» را نمایندگی می کند. اینک اروپائیان با افزایش تدریجی قدرت یورو در برابر دلار، و البته با تقویت اتحاد بین خودشان، و تعامل سازنده با سایر کشورهای جهان، دستاوردهای لذت بخشی را باهم سهیم شده اند. و البته بخش اعظم آن را مدیون آقای دونالد ترامپ هستند، بنابراین حق دارند و باید از ترامپ تشکر کنند.