سرنوشت عراق بعد از ترور قاسم سلیمانی به کجا می‌رسد؟

سرنوشت نظامیان آمریکایی حاضر در عراق

در پی ترور سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، ابومهدی المهندس جانشین فرمانده کل بسیج مردمی عراق و تعدادی از فرماندهان طراز اول حشد الشعبی و سپاه پاسداران، سئوالات جدی در مورد سرنوشت نظامیان آمریکایی حاضر در عراق شکل گرفته است.

نیروهای نظامی آمریکایی در عراق طبق قراردادی حضور دارند که مأموریت آن‌ها صرفا «آموزش نیروهای عراقی» و «مبارزه با تروریسم» عنوان شده است. به این ترتیب، هر اقدامی که خارج از مأموریت رسمی آنان باشد، فاقد مشروعیت تلقی‌ می‌گردد.

در این میان اگر اقدامات فاقد مشروع در حدی باشد که موجب نگرانی مقامات رسمی عراقی باشد، مسأله جدی‌تر خواهد بود.

در رخداد ترور فرمانده بزرگ محور مقاومت، واشنگتن نظامیان رسمی حکومتی عراق و نظامیان میهمان ایرانی را هدف حملات خود قرار داد. همین موضوع موجب انتقاد صریح نخست‌وزیر به عنوان فرمانده کل قوای مسلح عراق شد. نه‌ تنها نخست‌وزیر، بلکه قاطبه مقامات حکومتی و و چهره‌های شاخص سیاسی از جریانات و گرایش‌های مختلف عراق به انتقاد از واشنگتن پرداختند.

اجماع در انتقاد به اندازه‌ای بود که حتی برخی افراد و جریانات نزدیک به آمریکا نیز به لب به گلایه گشودند. به عنوان نمونه می‌توان فراکسیون «النصر» به رهبری حیدر العبادی را می‌توان نام برد که سال گذشته گزینه اصلی مورد حمایت واشنگتن برای نخست وزیری بود و حالا «عدنان الزرفی» رئیس فراکسیون نصر در صفحه شخصی خود در توییتر از اقدام آمریکا ابراز تأسف کرد.

علت اقدام آمریکا در ترور حاج قاسم سلیمانی

در این شرابط باید به تحلیل علت اقدام آمریکا در ترور حاج قاسم سلیمانی پرداخت. مسأله نخست این است که معمولا هر اقدامی را بر اساس هزینه فایده آن می‌سنجند و بر این اساس تحلیل می‌کنند که شاید منافع ناشی از ترور فرمانده ارشد محور مقاومت به قدری ارزنده باشد که تضعیف شدید آمریکا در برابر آن اهمیت کم‌تری داشته باشد. اما در این حالت هم باز باید تدابیر واشنگتن برای کاهش ضربه‌پذیری در عراق مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه سه سناریو محتمل‌تر به نظر می‌رسد:

1. آمریکا آماده می‌شود (می‌خواهد!) تا در عراق یک کودتا رخ دهد.

2. آمریکا می‌داند و حتی می‌خواهد از عراق خارج شود.

3. واشنگتن آماده است تا جنگ بزرگی در خاورمیانه کلید بخورد.

سناریوی نخست، در هفته‌های گذشته در محافل سیاسی عراقی به عنوان یک گزینه جدی مطرح بود. بسیاری پیش‌بینی می‌کردند که به زودی در عراق کودتایی رخ دهد و یک نظامی بر سر کار آید؛ اما به نظر می‌رسد تهران و واشنگتن نسبت به این سناریو چندان خوش‌بین نباشند، زیرا گزینه مطمئنی را برای این نظام سیاسی در اختیار ندارند و ریسک آن را بالا ارزیابی می‌کردند.

حال باید دید که آمریکا در محاسبات خود به این نتیجه رسیده که می‌تواند بعد از دوره‌ای ناآرامی، یک کودتا در عراق رقم بزند و با تکرار تجربه مصر، فردی مانند السیسی (رئیس جمهور نظامی مصر) را در عراق بر سر کار آورد؟

سناریوی دوم، از سوی برخی منتقدین ترامپ در آمریکا مطرح است. برخی اعتقاد دارند رئیس جمهور فعلی آمریکا موافق خروج این کشور در عراق است و می‌خواهد طرحی را دنبال کند تا نهایتا کنگره و پنتاگون با این ایده موافقت کنند! در این صورت، خروج از عراق نه‌تنها برای کاخ سفید ناگوار نیست؛ بلکه حتی ممکن است مطلوب ارزیابی شود!

سناریوی سوم، اما به قوت خود باقی است. آیا واقعا واشنگتن می‌خواهد جنگ بزرگی در خاورمیانه کلید بخورد؟ «فرید زکریا» روز گذشته در شبکه سی ان ان همین تحلیل را داشت و از این بابت به شدت از ترامپ انتقاد کرد.

به عقیده وی، ترامپ در سال ۲۰۱۶ با شعار مخالفت با جنگ و خروج نظامیان از خاورمیانه رأی آورد و حالا نمی‌تواند فرمانده جنگ بزرگ در خاورمیانه باشد؛ خصوصا این‌که از یک طرف مجوز کنگره و سنا را دریافت نکرده و از طرف دیگر در ماه‌های منتهی به انتخابات آمریکا قرار داریم و نظام سیاسی این کشور فاقد یکپارچگی لازم برای جنگ خواهد بود.

به نظر می‌رسد با گذشت زمان، بهتر بتوان در مورد سناریوهای سه‌گانه فوق قضاوت کرد.