بهره برداري از منابع و منافع دریاها از دیرباز تا کنون مورد توجه جوامع بشري قرار داشته است. امروزه نیز دریاها برای اکثر ملت‌ها، خصوصاً برای جوامعی که در سواحل و یا نزدیکی دریا شکل گرفته اند عامل مهم زندگی محسوب می شود. مردمی که از دریا بدورند، فاقد یکی از مهمترین روزنه‌های ارتباطی به دنیای خارج خود هستند. دریا از دیدگاه نظامی و تجاری، نقش بسیار مهمی در قدرت و توانایی کشورها دارد به طوری که دستیابی به قدرت و سیادت دریایی می‌تواند کشورها را در حفظ امنیت مرزها و نیز بالا بردن توان اقتصادی و سیاسی یاری نماید.

در این راستا گروه تحلیل و آینده پژوهی پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین، به بررسی قدرت دریایی جمهوری اسلامی ایران در سطح آب های آزاد می پردازد؛ باید توجه داشت که قدرت دریایی در صحنه دریا فقط متکی بر عناصر دریانوردی نبوده، بلکه مجموعه ای از عناصر تشکیل دهنده قدرت ملی است، که شامل قدرت سیاسی، اقتصادي، فرهنگی، اجتماعی و نظامی یک ملت می باشد. همان گونه که راهبرد دفاع ملی از راهبرد توسعه ملی کشور تفکیک ناپذیر است، می توان گفت که توسعه ملی مسبب پیشرفت دفاع ملی است و دفاع ملی از توسعه ملی محافظت می نماید. از این رو در بحث قدرت دریایی بایستی اذعان نمود راهبردهاي قدرت دریایی کشور نیز نمی تواند از سایر راهبردهاي توسعه ملی خصوصاً در زمینه توسعه زیرساخت هاي دریایی تفکیک پذیر باشد.

نگاه جمهوری اسلامی ایران به دریاها و نقش نیروی دریایی ارتش:

امروزه نمایش عناصر قوای کشورها در دریاها و اقیانوس ها بازگوکننده قدرت و اقتدار کشورها محسوب شده که می تواند به صورت تلفیقی از حضور ناوگان هاي تجاري و جنگی در معرض دید جهانیان قرار گیرد. همین مسئله موجب گردیده تا کشورهایی که به آب های آزاد دسترسی دارند و یا دارای مرز آبی مشترک با دیگر کشورها هستند، در جهت رسیدن به قدرت و سیادت دریایی تلاش نمایند.

کشور ایران با توجه به سواحل گسترده در قسمت شمالی(دریاي خزر) و قسمت جنوبی(خلیج فارس و دریاي عمان) و همچنین اشرافیت ایران به اقیانوس هند، یک کشور دریایی محسوب می شود. لذا بمنظور دستیابی و حفاظت از منافع خود، باید دارای قدرت دریایی متوازن با توسعه ملی اش باشد. 

مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران خلیج فارس و دریای عمان را مناطقی ژئواستراتژیک می‌دانند که بروز تحولات در آنها اثر مستقیم بر اقیانوس هند و بالعکس می گذارد. دکترین نظامی ایران، بر این باور است که مثلث طلایی تنگه مالاکا، تنگه باب‌المندب و تنگه هرمز مثلث مهم ژئوپلیتیکی منطقه است که حدود ۹۳ درصد واردات و صادرات کشور ایران نیز از این مسیر صورت می‌گیرد. به همین منظور با تأکید رهبر معظم انقلاب، حفاظت و صیانت از منافع ایران در این منطقه بر عهده نیروی دریایی ارتش می باشد.

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به توصیه رهبر معظم انقلاب که فرمودند: نیروی دریایی ارتش باید به یک نیروی دریایی راهبردی تبدیل شود، تلاش‌هایی را از سوی دکترین نظامی ارتش در این راستا به عمل آورده است. نیروی دریایی ارتش طی چند سال گذشته به طور مداوم ناوگروه‌هایی را به خلیج عدن، سواحل سومالی و شمال غرب اقیانوس هند برای گشت، جمع‌آوری اطلاعات و مبارزه با دزدی دریایی اعزام کرده است. در برخی موارد نیز حوزه گشت ناوهای نیروی دریایی ارتش ایران از محدوده این منطقه فراتر رفته‌ و در چند سال اخیر ناوگروه‌های مختلف نیروی دریایی ارتش به بنادر سودان، جیبوتی، سوریه (لاذقیه)، عربستان سعودی(جده)، سری‌لانکا (کلمبو)، هند(بمبئی)، چین(ژان ژیانگ) سفر کرده‌اند. 

در ادامه حضور فعالانه ارتش در آب های آزاد، امیر دریادار حبیب الله سیاری حضور در آب های بین المللی را حق مسلم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران دانست و افزود این مسیر را با اقتدار ادامه خواهیم داد.

اهتزاز پرچم جمهوری اسلامی ایران در اقیانوس اطلس:

با حضور ناوگروه‌های نیروی دریایی ارتش در آب‌های آزاد مطابق قوانین بین المللی، هفتاد و هفتمین ناوگروه نیروی دریایی ارتش که متشکل از ناوبندر مکران که به عنوان یک پایگاه دریایی متحرک در نیروی دریایی ارتش استفاده می شود، به همراه ناوشکن تماماً بومی سهند برای اولین بار و بدون پهلوگیری در بنادر دیگر کشورها وارد اقیانوس اطلس شدند. حضور مقتدرانه این ناوگروه در اقیانوس اطلس بیانگر توانمندی دریایی و اقتدار جمهوری اسلامی ایران است.

دریادار سیاری در ارتباط با حضور ناوگروه ایران در اقیانوس اطلس اشاره کرد: این ناوگروه در تاریخ 20 اردیبهشت امسال (1400 هـ.ش)، از بندرعباس حرکت کرده و بعد از طی مسیر طولانی و عبور از دماغه امید نیک و دور زدن آفریقا و با طی شش هزار مایل دریایی (12 هزار کیلومتر)، پس از سی روز دریانوردی، هم اکنون در اقیانوس اطلس حضور دارد و مسیر خود را برای اجرای طولانی‌ترین ماموریت دریایی به سمت اقیانوس اطلس شمالی ادامه خواهد داد.

وی افزود:‌ علت این که این دریانوردی طولانی مدت در این مقطع زمانی که شرایط جوی اقیانوس اطلس شمالی و جنوبی نامساعد است صورت می گیرد، در راستای ارتقای توان دریانوردی و اثبات قدرت ماندگاری طولانی مدت در دریاهای نامساعد است. زمانی که اعلام کردیم قصد داریم به اقیانوس اطلس برویم برخی کشورها از جمله استکبار جهانی اعلام کردند،‌ نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توان انجام چنین کاری را ندارد،‌ اما در عمل دیدند که این کار را با اقتدار انجام دادیم.

واهمه و تشویش ایالات متحده امریکا از حضور ناوگروه دریایی ایران در اقیانوس اطلس:

شبکه سی‌ان‌ان(CNN) گزارش داده است که پنتاگون و آژانس‌های اطلاعاتی امریکا این ناوها را از نزدیک زیر نظر دارند، اما هنوز مقصد نهایی این ناوها مشخص نیست.

مقام‌های مطلع امریکایی به نشریه پولیتیکو(POLITICO) گفته اند، دولت جو بایدن به طور خصوصی به دولت‌های ونزوئلا و کوبا در خصوص پهلو گرفتن دو ناو ایرانی در بنادر این کشورها هشدار داده و از طریق کانال های دیپلماتیک، کاراکاس و هاوانا را تحت فشار قرار داده است تا مانع پهلو گرفتن کشتی‌های ایرانی در بنادر این کشورها شود. به اذعان نشریه پولیتیکو، ناوگروه ایران که هم اکنون در اقیانوس اطلس در حال حرکت است یک گام مهم برای نیروی دریایی ایران محسوب می‌شود.

مقام امریکایی دیگری در همین زمینه به شبکه سی‌ان‌ان(CNN) گفته است که معلوم نیست این ناوها حاوی تسلیحات نظامی باشند یا خیر، اما حامل قایق‌های تهاجمی کوچکی هستند که امریکا نمی‌خواهد این قایق‌ها را در آب‌های نزدیک خود ببیند.

جان کربی(سخنگوی پنتاگون) نیز گفته است اگر ناوهای ایرانی حامل سلاح باشند آمریکا هماهنگ با شرکای خود اقدامات مناسب را برای جلوگیری از انتقال آن به ونزوئلا اتخاذ خواهد کرد.

مقامات امریکایی پیش بینی می کنند که ایران با انتقال سلاح به ونزوئلا و کوبا به دنبال اقداماتی در راستای تضعیف وضعیت ایالات متحده است و کاراکاس در تلاش است تا از این وضعیت به عنوان اهرم فشاری برای لغو تحریم‌های اعمال شده برعلیه ونزوئلا از سوی ایالات متحده در دوران دونالد ترامپ استفاده کند، در صورتی که تجهیزات نظامی سوار بر ناوگروه نیروی دریایی ایران، تجهیزات دفاعی و آفندی این ناوگروه برای حفظ امنیت و ایجاد بازدارندگی لازم است. 

محقق شدن فرمان رهبر معظم انقلاب با محوریت تبدیل نیروی دریایی ارتش به یک نیروی راهبردی:

ارتش جمهوری اسلامی ایران در راستای عمل به فرمایشات رهبر معظم انقلاب و با تکیه بر متخصصان جوان کشور توانسته است در اوج فشار تحریم های تحمیلی، نیروی دریایی ارتش را به نیروی دریایی راهبردی تبدیل سازد. 

نیروی دریایی راهبردی باید قابلیت شناور ماندن در آب‌های آزاد به طور مستقل و طولانی را داشته باشد و برای چنین اقدامی، داشتن یک ناوگان ویژه، متشکل از انواع ناوهای سطحی و زیرسطحی، الزامی است.

علاوه براین، چنین نیرویی برای حضور مستمر و مقتدرانه در آب‌های آزاد نیاز به پایگاه‌های مناسب دریایی در سواحل خودی و یا در سواحل کشورهای هم‌پیمان دارد تا نیازمندی‌های لجیستیکی ناو‌های در حال مأموریت را از جمله سوخت، خواروبار، سلاح و مهمات تأمین کند. ناوبندر مکران با شتیبانی تدارکاتی، سوخت‌رسانی و تسلیحاتی به ناوگروه‌های رزمی، این نیاز را تا حدود زیادی برطرف کرده است.

ناوبندر مکران قابلیت حمل پنج هلی‌کوپتر را دارد که می توان از باندهای هلی‌کوپتر این ناو برای پرواز و فرود پهپادهای عمود پرواز در کلاس پهپادهای پلیکان ارتش، استفاده کرد. همچنین ظرفیت حمل یک گردان تکاور دریایی برای انجام عملیات در دریاهای دور دست با استفاده از شناورهای تندرو از جمله دیگر قابلیت‌های ناوبندر مکران است.

فرمانده معظم کل قوا در سال 1387 لقب راهبردی را به نیروی دریایی ارتش اطلاق کردند و در نتیجه این امر سه ماموریت ویژه در دستور کار نیروی دریایی ارتش قرار گرفت، حضور در آب های آزاد، توسعه دیپلماسی دریایی و حضور در خلیج عدن به منظور تأمین امنیت خطوط مواصلاتی کشور در برابر تروریسم دریایی، از جمله این مأموریت‌ها محسوب می‌شود.

نیروی دریایی راهبردی ارتش در همین راستا تاکنون با اعزام 76 ناوگروه به آب‌های آزاد و بین‌المللی، حدود چهار هزار و 700 کشتی تجاری و نفتکش را به سلامت از مناطق خطر عبور داده و  اسکورت کرده، که این همراهی در امنیت اقتصاد دریایی بسیار موثر است. در بحث حضور در آب های آزاد و دریاهای دیگر و نیز توسعه دیپلماسی دریایی نیز، نیروی دریایی ارتش با عبور از جنوب هند،‌ سریلانکا و اقیانوس آرام در آب های شرق جهان حضور یافته است. پیش از این و در سال‌های گذشته، حرکت به سمت غرب جهان نیز با عبور از خلیج عدن،‌ باب المندب، دریای سرخ، دریای مدیترانه و تنگه جبل الطارق صورت گرفته بود.