پایگاه خبری و تحلیلی ایران زمین -  ویروسی ناشناخته که در ابتدا با چراغ خاموش حرکت می کرد، در عرض چند ماه اخیر توانست تمام جهان را دچار اضطراب و نگرانی شدیدی کند. انسان ها امروزه درگیر مبارزه و مصون نگه داشتن خودشان از چیزی هستند که پنج میلیون بار از آنها کوچکتر هستند. در واقع انسان ها همواره با چنین اپیدمی هایی روبرو شده اند.

طاعون سیاه ( مرگ سیاه )

یکی از وحشتناک ترین بیماری‌های همه‌گیر در طول تاریخ، بیماری طاعون سیاه که به آن مرگ سیاه هم می گویند در فاصله سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ میلادی، ۷۵ میلیون نفر را به کام مرگ کشید. این بیماری بمدت4 سال در اروپای غربی فراگیر شده و نیمی از جمعیت آن منطقه و یک سوم جمعیت قاره اروپا را به کام مرگ فرستاد. طاعون سیاه در ایران هم سبب مرگ یک‌سوم از جمعیت آن زمان کشور شد.

طاعون سیاه اولین بار در قرن 6 میلادی در استانی در چین ظاهر شد و از آنجا به آسیای میانه، ایران، ترکیه، و نهایتا اروپا سرایت کرد. این بیماری در دو مقطع دیگر نیز مجددا ظهور کرده و در جهان همه گیر شد که آخرین مورد آن در سال های 1855 تا1859بود. هر 3 موج همه گیرشدن جهانی طاعون سیاه  از چین آغاز شده و با تلفات بسیار زیاد، تاثیرات مهمی بر جمعیت جهان داشته و منشا بروز تحولات اجتماعی سیاسی مهمی در دنیا شده است.

آنفلوآنزای اسپانیایی

بیماری موسوم به آنفولانزای اسپانیایی در بین سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ حدود ۵۰۰میلیون نفر از جمعیت جهان را بیمار کرد و سبب مرگ ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر شد. به عبارت دیگر تعداد کشته‌های این بیماری، از قربانیان جنگ جهانی اول نیز بیشتر بود.     منشا این بیماری در بسیاری از منابع، آمریکا عنوان شده اما به دلیل اینکه برای اولین بار در اسپانیا ظهور کرد به آن آنفلوآنزای اسپانیایی می گویند.

در بحبوحه جنگ جهانی اول این بیماری از طریق سربازان خارجی به ایران وارد شد و در طول ۲ سال همه‌گیری جهانی این بیماری حدود یک‌ پنجم جمعیت ۱۱ میلیون نفری ایران در آن زمان به ‌ویژه روستا‌یی ها را به کام مرگ فرستاد.

وبا بیماری

در قرن 19 این بیماری دردو مقطع همه گیر شده و در سرتاسر جهان ده ها میلیون نفر را تلف کرد. چایکوفسکی موسیقیدان مشهور روسی از قربانیان معروف این بیماری است که در سال1893 جان خود را از دست داد. وبا در بین سال‌های ۱۸۱۷ تا ۱۸۶۰ میلادی، ۱۵ میلیون از جمعیت هند را کشت و در حد فاصل سال های ۱۸۶۵ تا ۱۹۱۷ نیز سبب مرگ ۲۳ میلیون نفر دیگر شد. در همین دوره زمانی، ۲ میلیون نفر از مردم روسیه نیز در اثر وبا جان باختند.

ایدز بیماری قرن بیستم

این بیماری که در ۴ دهه گذشته به مرحله همه‌گیری جهانی وارد شده تا کنون ۳۲ میلیون نفر در سراسر جهان را به کام مرگ فرستاده است. منشا این بیماری در برخی از منابع،  غرب آفریقا اعلام شده  و در حال حاضر ۲۵ درصد از جمعیت ساکن در شمال و مرکز آفریقا، به این بیماری مبتلا هستند. میزان شیوع این بیماری در زنان باردار آفریقای جنوبی، ۱.۲۹ درصد گزارش شده است. ویروس اچ آی وی همچنان به حیاتش ادامه داده وتخمین زده می‌شود که تا انتهای سال ۲۰۲۵ میلادی ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر تنها در قاره آفریقا به این بیماری مبتلا خواهند شد.

 ویروس کرونا

ویروس کرونا همواره در مدل های مختلف سبب شایع ترین بیماری ها مانند سرما خوردگی که واکسن موثری ندارد، می شود اما نمونه جدید ویروس کرونا که ویروس جوانی است احتمالا در اواخر ماه دسامبر گذشته پدیدار شده است. ابتدا تصور می‌شد که این ویروس از خفاش به انسان منتقل شده ، اما تحقیقات بعدی نشان داد که مورچه‌خوار پولک‌دارکه از پولک‌هایش در طب سنتی چینی استفاده می‌شود، ناقل احتمالی این ویروس به انسان است.

با وجود اینکه نخستین افراد مبتلا به این ویروس احتمالا از نزدیک با حیوانات آلوده در تماس بوده‌اند، اما بیشترین موارد ابتلا به این ویروس از انسان به انسان است. کریستل دانلی، همه‌گیرشناس آماری دانشگاه آکسفورد، می‌گوید: بازاری که محل انتقال اولیه این ویروس است تعطیل شده اما این ویروس حالا از انسان به انسان منتقل می شود.  درون ویروس کرونا رشته ژنتیکی به نام آران‌ای وجود دارد که هنگام انتقال می‌تواند تغییر شکل دهد. به همین خاطر ویروس‌های کرونا خیلی راحت تغییر کرده و هدف گرفتن چیزی که مرتب تغییر شکل می دهد هم با واکسن و دارو کار سختی است.

پروفسور دانلی می‌گوید: ما به درک دقیقی از شیوه انتشار بیماری نیاز داریم. باید بفهمیم از زمان انتقال ویروس تا بروز علائم چقدر زمان لازم است. همچنین شخص مبتلا تا چه زمانی می‌تواند بقیه را نیز مبتلا کند و آخر هم اینکه ویروس با چه سرعتی می‌تواند باعث مرگ شود.

عامل مهم دیگر توان ویروس درمبتلاکردن دیگران  است که نشان می‌دهد یک شخص آلوده چند نفر دیگر را می‌تواند آلوده کند. عدد بازتولید این ویروس جدید ۲.۶ است به گفته پروفسور دانلی و همکارانش این عدد برای همه یکسان نیست. مثلا یکی از مبتلایان به این ویروس ۱۴ نفر از پرسنل یک بیمارستان را آلوده کرده بود. به این افراد در اصطلاح ابرپخش‌کننده می‌گویند. چنین افرادی مبارزه با شیوع بیماری را سخت تر می‌کنند، زیرا شناسایی آن‌ها کار راحتی نیست. بعضی از آن‌ها به خاطر داشتن دستگاه ایمنی قوی علائم بسیار خفیفی دارند و کسی متوجه بیماری آن‌ها نمی‌شود. دربعضی‌ها نیز برعکس عمل کرده باعث سرفه و عطسه بیش از حد می‌شود که یکی از مهمترین عوامل پخش ویروس است.

در سال های اخیر فناوری جدید ، تشخیص انواع خاص ویروس‌ها را آسانتر کرده است. اتفاقی که می‌توانداز شیوع آن‌ها جلوگیری کند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری  ایالات متحده کیت تشخیصی جدیدی تولید کرده که ظرف چهار ساعت نتیجه آزمایش را اعلام می‌کند، ولی برای کار به دستگاه‌های گران‌قیمت آزمایشگاهی نیاز دارد. همچین دانشگاه کالیفرنیا  نیز در حال یافتن راهی سریع برای تشخیص ویروس است که به امکانات تخصصی محتاج نباشد.

در آمریکا یکی از  مبتلایان به ویروس کرونا را ظرف چند روز با دارو ضد ویروس درمان کردند. البته پزشکان می‌گویند که با اطمینان نمی‌توان گفت که این دارو چقدر در درمان آن شخص نقش داشته اما تحقیقات نشان داده که موش‌های مبتلا به ویروس بیماری مرس را درمان می‌کند. چین هم در حال حاضر دارد در بیمارستان ووهان دو دارویی را که برای درمان اچ‌آی‌وی استفاده می‌شوند امتحان می‌کند.

اما داروهای ضدویروس همیشه پاسخ مثبت نمی‌دهند و سرعت جهش در ویروس‌های کرونا به این معنی است که می‌توانند در برابر درمان‌های ضدویروسی مقاوم شوند

البته درمان‌های رادیکالی در حال پیشرفت هستند. بر اساس مقاله‌ای که سال گذشته منتشر شد، استفاده از ذرات بسیار ریزی که خواص رسانایی غیرعادی دارند می تواند مانع ایجاد عفونت در سلول توسط ویروس کرونای انسانی شود.

جدا از تلاشی که برای ساخت واکسن در جریان است، سرعت جهش در ویروس‌های کرونا و در نتیجه تغییر در مشخصاتشان بسیار مشکل‌زا است. واکسن‌ها به دستگاه ایمنی بدن هدف گیری یک مشخصه خاص رایاد می دهند. اما تغییرات مرتب باعث می‌شود که دستگاه ایمنی نتواند عفونت‌های مختلف را تشخیص دهد و هنوز مشخص نیست که ساخت واکسن چند ماه طول می‌کشد.

همه گیری جهانی در قرن 21

به باور خیلی از محققان ویروس جدید کرونا، سبب بروز نوع جدیدی از بیماری همه‌گیر جهانی خواهد شد. این بیماری که از شهر ووهان در چین آغاز شد، تاکنون به مرگ بیش از ۲۰۰۰ نفر و ابتلای حدود ۷۰ هزار تن شده است و به‌رغم تلاش کشورها برای مقابله با آن، آمارها حاکی از  شیوع این ویروس به مناطق مختلف دنیا است. ظهور ناگهانی این بیماری در ایران و شیوع سریع آن سبب شد تا برخی این بیماری را به کوه یخ تشبیه کنند که فعلا نوک قله آن دیده می شود واندازه واقعی اش پنهان مانده است. به گفته این افراد، ویروس کرونا نیز مانند طاعون، وبا و آنفلوآنزای اسپانیایی که درطول قرن بیستم باعث تلفات بسیار زیادی در کشورمان شدند، سبب مرگ بسیاری از افراد خواهد شد.