به گزارش گروه تحلیل و آینده پژوهی پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین ،این که مشکل آلودگی هوا از چه سالی و از کجا شروع شد را نمیتوان بصورت دقیق مشخص کرد و مدت زمان زیادی است که گریبان‌گیر کشورمان بوده. تا حالا  شاید  کسی به عمق فاجعه پی نبرده باشد! با مرور زمان از زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد و روحانی تا ریاست آقای رئیسی این مشکل کم کم بزرگ و بزرگ تر شد (تقریبا طی ۱۷ سال) و در زمان دولت آقای رئیسی به عنوان  یکی  از معضلات بزرگ کشور به شمار میرود؛ کمااینکه در  سال ۱۴۰۱ تقریبا ۱۰تا ۲۰ روز هوای پاک داشتیم، شاید کمتر از هر زمان دیگری!

با شروع فصل پاییز و زمستان این کلمه را مدام میشنویم؛ آلودگی هوا. وقتی که این مشکل حاد می‌شود مسئولین مربوطه جلسه میگذارند و اولین راهکار را تعطیلی  مدارس اعلام می‌کنند. هرچند شاید تصمیم خوبی باشد اما آسیب‌های فراوانی به نسل های بعدی  سازندگان کشور می‌رساند. در سال  ۱۳۹۸ وقتی همه‌گیری بیماری کرونا شروع شد، مسئولین به جمع بندی خوبی رسیدند؛ تدریس مجازی. خوب در آن زمان، می‌توان گفت اتفاق مثبتی بود . ولی با پایین آمدن آمار کرونا مدارس حضوری شد و با آلودگی هوا دوباره به روال مجازی بازگشتند. این درحالیست که همان مجازی شدن دوران کرونا، آسیب‌های فراوانی را به اقشار مختلف جامعه بخصوص قشر دانش‌آموزان وارد کرد و کارشنسان مختلفی در این سال‌ها از آسیب‌های مختلف این راهکار، سخن گفتند. آسیب‌های از قبیل: افت تحصیلی، افزایش آمار ترک تحصیل، کاهش کیفیت تدریس.

حتی برخی کارشناسان پا را فراتر گذاشته و با توجه به افزایش حضور قشر دانش‌آموز در اغتشاشات سال 1401، که به دنبال مرگ دختری در پلیس امنیت اخلاقی تهران کلید خورد، نسبت به اغتشاشات پیشین، آموزش مجازی و رها کردن دانش‌آموزان در فضای مجازی را به عنوان مقصر اصلی معرفی کردند! 

اما این نوشته راجب آلودگی هواست نه تعطیلی  مدارس ‌و مسلماً نه اغتشاشات 1401!

آلودگی هوا چطور ایجاد می‌شود؟

آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر از قبیل گازها ،ذرات معلق، زیست مولکول ها و مازوت (نوعی سوخت فسیلی ) وارد اتمسفر زمین  شود. آلودگی هوا مخلوطی از ذرات معلق و گازهایی است که غلظت آن به محدوده مضر برای انسان رسیده‌است که می‌تواند هم در داخل ساختمان و هم در خارج ساختمان باشد.

اثرات آلودگی هوا می‌تواند به چند دسته تقسیم شود:

۱-روی بدن انسان : در جهان سالیانه ۷ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنها در کشور های توسعه یافته هستند. در برخی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می‌دهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر به‌طور خاص مربوط به آسم ،برونشیت ،تنگی نفس ،سکته قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است.

۲-باران های اسیدی : یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. باران اسیدی به پدیده‌هایی مانند مه اسیدی و برف اسیدی که با مقادیر قابل توجهی اسید از آسمان همراه هستند، گفته می‌شود. باران هنگامی اسیدی می‌شود که میزان ph آب آن کمتر از ۵٫۶ باشد. این مقدار پی‌اچ بیانگر تعادل شیمیایی به وجود آمده میان کربن دی اکسید  و حالت محلول آن یعنی بی کربنات (HCO3) در آب خالص است. باران اسیدی اثرات زیانبار اکولوژیکی بر سلامتی انسان، حیوانات و پوشش گیاهی می‌گذارد.

باران های اسیدی از گازهای گوگرد دی اکسید و از خانواده اکسید نیتروژن خروجی از دود اگزوز اتومبیل ‌ها و کارخانه ‌ها ایجاد می‌شود. این گازها در اتمسفر زمین با بخار آب  واکنش داده و اسیدهایی مانند سولفو ریک اسید و نیتریک اسید را تشکیل می‌دهند.

۳-آلودگی روی محیط طبیعی ۴-آلودگی روی حیوانات و …

راه کار آلودگی هوا چیست ؟ 

در کشور های پیشرفته و یا در حال پیشرفت، راهکار اصلی، ایجاد تغییراتی در وسایل حمل و نقل است؛ مثل برقی کردن اتومبیل ها.  

قدم بعدی، استفاده از انرژی های بادی و خورشیدی و آبی هستش که باعث آلودگی هوا نمیشود و از این جهت حائز اهمیت است، که بخش زیادی از آلودگی هوا در اثر احتراق سوخت های فسیلی ایجاد میشود و کاهش استفاده از این نوع سوخت ها باعث کاهش شدید آلودگی هوا می‌شود.

این کار از طریق سازمان‌های هماهنگ‌کننده که وظیفه نظارت بر محیط زیست و هوا را به عهده دارند انجام می‌شود. در سازمان ملل متحد، برنامه مدیریت جو، طرح‌های زیست‌محیطی را در سراسر جهان اجرا می‌کند.

برای مقابله با آلودگی هوا، همکاری یکپارچه بین دستگاه‌های مختلف دولتی و خصوصی در سطوح مختلف منطقه ای، شهری و کشوری الزامی است. سیاست و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلفی از قبیل سیستم‌های حمل و نقل و نیروگاه‌های سوخت تمیز، خانه‌های با مصرف انرژی بهینه و مدیریت پسماند شهری از اصلی‌ترین عوامل کاهش آلودگی خارج از خانه هستند. برخی راهکارهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای کاهش آلودگی هوا در دسته بندی‌های زیر مطرح می‌شوند:

حمل و نقل

• اولویت بندی و ایجاد ترانزیت و حمل و نقل پرسرعت شهری، ایجاد شبکه‌ها و مسیرهای پیاده‌روی، حمل و نقل مسافر و باربری ریلی.
• جایگزینی خودورهای دیزلی سنگین قدیمی با خودروهای دیزلی جدید و با آلایندگی کم، هم چنین استفاده از سوخت‌های با درصد گوگرد کم.
• به‌کارگیری قوانین سختگیرانه تر در زمینه میزان آلایندگی خودروها و استانداردهای آنها.

شهرسازی

• ساخت شهرها به صورت فشرده و در نتیجه از لحاظ انرژی بهینه تر.
• ساخت محل‌هایی برای پیاده‌روی و دوچرخه سواری ایمن.
• سرمایه‌گذاری در زمینه اتوبوس‌های پرسرعت و سیستم‌های ریلی سبک.
• ساخت محیط‌های سرسبز و پردرخت که به حذف ذرات معلق و حذف اثر جزیره گرمایی  کمک می‌کند.
• مدیریت پسماند 
• ترویج و تشویق به کاهش تولید زباله، تفکیک زباله و یا بازیافت  و استفاده مجدد از مواد.
• بهبود روش‌های مدیریت پسماند بیولوژیکی مانند هضم زباله بی هوازی و تولید بیوگاز، که گزینه ای به صرفه به جای سوزاندن زباله‌های جامد است.
• زمانیکه سوزاندن زباله اجتناب ناپذیر است، استفاده از تکنولوژی‌های جدید با سیستم‌های دقیق کنترل و حذف آلاینده ضروری است.

صنعت

• بهبود کوره‌های قدیمی آجرپزی و کوره‌های پخت كک  که مقادیر زیاد کربن سیاه را در هوا آزاد میکنند.
• استفاده از فناوری‌های جدید که آلاینده‌های دودکش‌های بزرگ را کاهش می‌دهد.

کشاورزی

• سوزاندن کمتر زمین‌های کشاورزی
• تشویق به استفاده از رژیم غذایی سالم‌تر و استفاده از غذاهای پایه گیاهی به جای گوشت‌های قرمز و فراوری شده.
• استفاده از روش آبیاری برنج به صورت دوره ای خشک و تر. (در این روش به جای غرقاب بودن همیشگی شالیزارهای برنج، به صورت دوره ای آنها را خشک و سپس غرقاب می‌کنند. این کار باعث کاهش مصرف آب و تولید گازهای گلخانه ای می‌شود.)
• بهبود مدیریت پسماندهای کشاورزی و کود دامی، از جمله به دام انداختن گاز متان ساطع شده از محل‌های زباله و استفاده از آن به عنوان سوخت.