به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی ایران زمین به نقل از BBC  فارسی، یکی از رفتار های ناخودآگاه انسانها یعنی دست زدن مداوم به صورت، یکی از طرق اصلی انتشار بیماری ها ست. اهمیت دوری افراد از دست زدن مداوم به صورتشان در شرایط فعلی که ویروس کووید 19تمام دنیا را تحت تاثیر قرار داده است بیشتر از همیشه نمود پیدا می کند. متخصصان و پزشکان مدام توصیه می کنند که برای جلوگیری از ورود ویروس به بدنمان، باید از دست زدن به چشم‌ها، بینی و دهان خود امتناع کنیم. ولی ما ناخوداگاه، خیلی بیشتر از آنکه فکر می‌کنید به صورت مان دست می‌زنیم.

انسان ها  از نظر رفتاری تفاوت‌های زیادی با باقی حیوانات دارند، اما تنها یکی از این تفاوت‌ها در زمان شیوع بیماری ها، مایه ی نگرانی بسیار زیادی می شود که آن دست زدن غیر ارادی به صورت است که این کار به پخش شدن بیماری کمک می‌کند. در واقع انسان یکی از چند گونه جانوری است که ناخودآگاه به صورتش دست می‌زند.

اما دلیل این کار چیست و چرا  ما به صورتمان دست می‌زنیم و چگونه می‌توانیم  این رفتار غیر ارادی را  تغییر دهیم؟

شاید فکر کنید که دانشجویان رشته پزشکی و پزشکان به دلیل آگاهی از عوارض این کار، به صورتشان دست نمی زنند. اما این طور نیست. درتحقیقی که در سال ۲۰۱۵ بر روی تعدادی از دانشجویان رشته پزشکی در استرالیا صورت گرفت، مشخص شد که  آن‌ها ساعتی ۲۳ بار صورت خود را لمس می‌ کنند که شامل تماس مرتب دست ها با دهان، بینی و چشم‌ها می‌شود.

به گفته ی سازمان بهداشت جهانی وکارشناسان، در بحث انتقال ویروس کووید 19، تسلط بر حرکات دست به اندازه شستن آنها اهمیت دارد. زیرا به نظر می‌رسد که ترک عادت در انسان‌ها کار سختی است که این مسئله به تکامل ما مربوط می‌شود. در واقع بیشتر جانوران صرفا به منظور نظافت و دفع مواد زائد به صورت خود دست می‌زنند  ولی ما به دلایل مختلفی به صورت خود دست می‌زنیم.

به گفته داشر کلتنر استاد روانشناسی در دانشگاه برکلی، این کار بعضا راهی برای رسیدن به آرامش است. بعضی وقت‌ها نوعی لاس زدن ناخودآگاه است و بعضی مواقع نیز حکم پرده نمایشی را دارد که حاکی از پایان یک نمایش اجتماعی و شروع نمایشی دیگر است.

مارتین گرونوالد، روانشناس آلمانی و استاد دانشگاه لایپزیک این کار را یکی از رفتارهای بنیادین انسان به عنوان یک گونه جانوری می داند و می گوید: دست زدن به صورت، حرکتی خود-تنظیمی است برای برقراری ارتباط که عمدتا در کمال ناآگاهی صورت می‌گیرد و نقش محوری در تمامی روندهای شناختی و عاطفی ایفا کرده و توسط همه مردم هم انجام می‌شود. ولی چشم‌ها بینی و دهان، مسیر مناسبی برای ورود انواع و اقسام چیزهای نامطبوع و مضر به بدن هستند، برای همین زدن دست های آلوده به صورت یعنی انتقال آسان و راحت انواع آلودگی ها به بدن.

بیماری کووید-۱۹ توسط قطرات ریزی که با عطسه و سرفه کردن  از بینی و دهان فرد آلوده خارج می‌شوند از شخصی به شخصی دیگر منتقل می‌شود اما این تنها راه انتقال نیست و این بیماری از راه تماس با سطوحی که توسط این ویروس آلوده شده اند نیز می‌تواند منتقل شود. این مورد وقتی نگران کننده تر می شود که بدانیم بعضی از انواع ویروس کرونا بخصوص نوع جدید آن یعنی کووید -19 مقاومت بالایی داشته و حتی به مدت 9 روز هم در محیط باز دوام می آورند. در نتیجه مقاومت بالای ویروس وقتی با عادت دست زدن به صورت ترکیب شود، خطرناک می شود.

در سال ۲۰۱۲، گروهی از پژوهشگران آمریکایی و برزیلی با انتخاب اتفاقی افراد در سنین مختلف و بررسی حرکات آنها  متوجه شدند که این افراد در هر ساعت بیش از سه بار به سطوح موجود در اماکن عمومی و همچنین در هر ساعت حدود ۳.۶ دفعه نیز به دهان و بینی خود دست می‌زدند. این رقم به مراتب کمتر از ۲۳ بار در ساعتی است که در بین دانشجویان استرالیایی مشاهده شد، البته آن‌ها هنگام نشستن در کلاس درس مورد بررسی قرار گرفته بودند نه در فضایی که پر از عوامل حواس‌پرتی است.

استیون گریفین استاد دانشگاه لیدز، رعایت نکردن بهداشت دست را یکی از عوامل مهم انتقال بیماری می داند. در نتیجه استفاده از ماسک باعث می‌شود که مردم کمتر به صورت خود دست بزنند.

اما چکار می‌توانیم بکنیم که حداقل کمتر به صورتمان دست بزنیم؟

 به  گفته مایکل هالزورث، استاد علوم رفتاری در دانشگاه کلمبیا که زمانی مشاور دولت بریتانیا بود، اینکه بتوانیم کاری بکنیم که مردم تمام و کمال به توصیه های مهم عمل کنند کار آسانی نیست.یعنی ترغیب مردم به شستن مرتب دست‌هایشان به مراتب راحت تر از این است که از آن‌ها بخواهیم کمتر به صورتشان دست بزنند. البته برخی از روش‌ها مانند توجه کردن به دفعاتی که به صورتمان دست می زنیم، می تواند نتیجه بدهد.‌

توصیه دیگر کارشناسان رفتاری این است که دلایل دست زدن به  صورت خودمان را کشف کنیم

هالزورث اعتقاد دارد، با پیدا کردن عواملی که سبب می شوند تا به صورتمان دست بزنیم، می‌توانیم رفتاری مطابق با آن انجام دهیم مثلا کسانی که به چشمانشان دست می‌زنند، می‌توانند عینک آفتابی بزنند یا با نشستن روی دست‌هایشان مانع این کار شوند. همچنین می‌توانیم دست هایمان را با وسایلی مانند فرفره بی‌قراری ( اسپینر ) یا توپ اضطراب در فعالیت نگه داریم البته    این وسایل هم باید مرتبا ضدعفونی شوند.

روش دیگری که به گفته هالزورث می‌تواند مفید باشد، فرستادن پیغام به خودمان است. مثلا کسانی که تیک عصبی دارند می‌توانند از دوستان و آشنایان بخواهند به آنها هشدار بدهند.

در نهایت این که استفاده از دستکش  برای یادآوری روش خوبی نیست، زیرا اگر به طور مرتب تعویض نشود دقیقا مانند یک سطح آلوده عمل خواهد کرد. در نتیجه باید تصریح کرد که هیچ روشی موثر تر از شست‌وشوی مرتب دست‌ها و توجه بیشتر نیست.

تدروس ادهانوم، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی، در کنفرانس خبری خود در روز ۲۸ فوریه گفت:  تا حالا که واکسن یا دارویی برای ویروس کووید 19 وجود ندارد و اجباری هم نیست تا مردم منتظر کشف واکسن یا دارو بمانند. همین حالا هم کارهای موثری  برای محافظت از خود و دیگران می توانیم انجام بدهیم.