به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین به نقل از دکتر عباس رشاد، نمونه هایی از چنین اخلاصی را می توان در قضایای خلافت و جانشینی بعد از پیامبر اکرم (ص) ملاحظه کرد.

طبق شواهد مسلم وغیر قابل تردید تاریخی، که توسط تعداد بسیار زیادی از مورخین، اعم از اهل تسنن و شیعه، گزارش شده است، پیامبر اکرم (ص)، قبل از رحلت، در اواخر عمر، به امر خداوند متعال، در محلی معروف به «غدیر»، بعد از انجام فریضه حج، در حضور جمعیت انبوه مسلمانان علی علیه السلام را که با ایمان ترین، شجاع ترین، فداکار ترین و عالم ترین فرد در اسلام بودند، برای جانشینی بعد از خودشان معرفی فرمودند. (در کتاب ارزشمند الغدیر تالیف علامه امینی، به بهترین وجه اسناد و مدارک فراوان این حادثه تاریخی ضبط شده است)

متاسفانه علی رغم این ابلاغ صریح و مؤکد مبنی بر جانشینی امام علی (ع)، بلافاصله بعد از رحلت ایشان، عده ای از افراد متنفذ و صحابه، این ابلاغ را نادیده گرفته و برای تعیین جانشین رسول اکرم (ص) در محلی که معروف به  «سقیفه بنی ساعده» بود، جمع شدند و بدون حضور امام علی (ع) و عده ای دیگر از صحابه سرشناس و تاثیر گذار، از بین خود ابوبکر را به عنوان خلیفه و جانشین پیامبر اکرم (ص) انتخاب و اقدام به گرفتن بیعت از مردم برای خلیفه منتخب کردند و طبق بسیاری از گزارش های تاریخی، در بعضی از موارد، این بیعت با ارعاب و اجبار، همراه بوده است!

گزارش های متعدد تاریخی نشان می‌دهد، که از همان روزهای آغازین، عده زیادی از مسلمانان، در بلادهای مختلف، با این انتخاب مخالف بودند و از بیعت با خلیفه منتخب سقیفه، استنکاف ورزیدند.

گروهی از مسلمانان، درعین تاییداسلام، بعنوان اعتراض به دستگاه خلافت و انتخاب شخص خلیفه اول، از پرداخت زکات خودداری کردند و به دنبال جانشین واقعی پیامبراکرم (ص) بودند. در منطقه حضرموت، که در مجاورت یمن قرار دارد، جمعیت زیادی با دستگاه خلافت مخالفت می‌کردند و معتقد بودند، "اگر مردی از اهل بیت پیامبر، جانشین وی گردد، ما از او فرمان خواهیم برد". طایفه بنی هاشم و عده دیگری از صحابه، طرفدار انتخاب علی (ع)  برای خلافت بودند. هرج و مرج، کشور را فرا گرفته بود. عده دیگری هم که قبل از رحلت رسول اکرم(ص)،  ظاهراً به اسلام گرویده بودند؛ ولی ایمان درعمق وجودشان نفوذ نکرده بود، رسماً از اسلام خارج گردیده و اصطلاحاً «مرتد» گردیدند واز تابعیت حکومت مرکزی، سرباز زدند و بنای تجزیه طلبی گذاشتند. 

متاسفانه حکومت مرکزی هم، با همه اقسام شورشیان، اعم از معترضین به خلافت و مرتدین، وارد جنگ گردید و به بهانه ارتداد، بسیاری از معترضین به نحوه انتخاب خلیفه را هم، سر کوب کرد! 

در این میان بازار پیامبران دروغین هم گرم گردید و تعداد زیادی از فرصت طلبان، ادعای پیامبری کردند! و چند نفر از آنها هم، پیروان زیادی پیدا کردند! و با اقدام به خروج از تابعیت حکومت مرکزی و تجزیه طلبی، موجب افزایش هرج و مرج، گردیدند.

در چنین شرایط هرج و مرج و نابسامان درکشور، امام علی(ع) از یک طرف، نگران انحراف در مسیر خلافت اسلامی  و روی کار آمدن افراد فاقد صلاحیت و از طرف دیگر نگران خطر بسیار بزرگتر یعنی «فروپاشی اساس اسلام»  بودند. اخلاص امام(ع) ایجاب می کرد، که درعین اعتقاد به حقانیت و شایستگی خود برای احراز مقام خلافت اسلامی و جانشینی پیامبر اکرم، برای حفظ کیان اصل اسلام و جلوگیری از شکست در شریعتی که عمری در راه حفظ و بقای آن جهاد کرده بودند، کسب رضایت الهی را مقدم بر خواسته های نفسانی قرار دهند و از خلافت صرف نظر کنند. 

در عین حال برای بالا آوردن آگاهی مردم و جلوگیری از انحراف در جامعه اسلامی، تا مدتی از بیعت با خلیفه منتخب سقیفه، استنکاف ورزیدند. 

طبق بعضی از گزارش های دیگر، حضرت به نحوه انتخاب خلیفه اعتراض کردند و با آنها به احتجاج پرداختند.  ولی وقتی که ملاحظه کردند که احتجاجات ایشان موثر واقع نشد،  سکوت را اختیار کردند. ( برای دریافت اطلاعات دقیق تر و اسناد تاریخی مطالب ذکر شده، به مقاله تحقیقی خانم فاطمه رضوانی، تحت عنوان «جنگ های ارتداد و (رده)» و همچنین،  به مقاله پژوهشی «بازخوانی زمان و علت بیعت امام علی علیه السلام با ابوبکر»  نوشته  محمد جواد یاوری،  مراجعه فرمایید)

در مورد واگذاری خلافت، در روایتی که از امام(ع)  نقل شده، میفرمایند: «پیامبر اکرم(ص) با من پیمانی بسته است! او فرمود، "ای فرزند ابیطالب! تو سرپرست امت من هستی! اگرمردم سرپرستی تو را به طور مسالمت آمیز پذیرفتند و همگی به آن رضایت دادند، به اداره امور آنها بپرداز! ولی اگر درباره تو اختلاف کردند، آنها را به حال خود واگذار! پس خداوند راه نجات را برای تو باز خواهد کرد".» ( کشف المحجه، صفحه ۲۴۷)

با وجود کناره گیری امام(ع) از خلافت، هنگامیکه مشاهده کردند که ضعف درحکومت مرکزی موجب وخامت اوضاع و انصراف مسلمانان از آیین اسلام گردیده است و خطر نابودی، اسلام را تهدید می کند، برای حفظ این آیین الهی، اقدام به کمک به اسلام و مسلمین فرمودند. در فرازی از نامه ۶۲ نهج البلاغه می‌فرمایند: «اما من دست بیعت (به او) ندادم تا اینکه دیدم گروهی از مردم از اسلام برگشته‌اند و دعوت به نابودی دین محمد (درود خدا بر او و خاندانش باد) می نمایند. پس ترسیدم اگر اسلام و مسلمانان را یاری نکنم، اسلام شکافی پدیدار می گردد و یا ( اساساً ) به انهدام آن منجر می گردد، که مصیبت آن برای من بمراتب، بیش از از دست رفتن حکومت من بر شما می باشد! حکومتی که کالای چند روزه کوتاه مدت است و دستاورد (واهی) آن همچون سراب، از بین می رود و یا مانند ابر، پراکنده می شود (و اثری از آن باقی نمی ماند).»

پر واضح است که منظور امام(ع) از حکومت، در بیان فوق، حکومتی است که برخلاف رضای الهی، و مبتنی بر هوای نفس و برتری جویی بر دیگران باشد!

امام(ع) بعد از رسیدن به خلافت اسلامی، در طی سخنرانی مهیج و مبسوطی، که در خطبه سوم نهج البلاغه ضبط شده است، هدف و انگیزه شان را برای قبول خلافت بیان می نمایند.  

ایشان در این خطابه، ابتدا به بیان انحرافاتی که دردوران زمامداری خلفای قبل از خود، مخصوصاً دردوران زمامداری خلیفه سوم، بوقوع پیوسته است، پرداخته و سپس بیان می فرمایند که چگونه سیل جمعیت مردم مشتاقانه برای  وادار کردن ایشان به قبول خلافت، به خانه ایشان هجوم آوردند و نهایتاً در پایان همین سخنرانی، میفرماید: «آگاه باشید! قسم به خدایی که شکافنده بذر و آفریننده جان است، اگر نبود حضور (فشرده) مردم (برای بیعت) و تکلیف شرعی به واسطه یاری مردم، برای من ایجاد نمی شد و همچنین اگر نبود پیمانی که خداوند از دانشمندان گرفته است، که بر شکم بارگی و سیری ظالم وگرسنگی مظلوم صحه نگذارند! (هرگز زیر بار این مسئولیت نمیرفتم) و ریسمان و مهار خلافت را بر کوهانش می انداختم! (و آنرا رها می ساختم!).» سپس با ذکر تمثیل هایی بیان می فرمایند که: «همچنان که در ابتدای امر خلافت را رها ساختم، درپایان کار هم آن را رها می ساختم، و می بینیدکه دنیای شما، در دیدگاه من، چقدر بی ارزش است.»

آری! امام علی(ع)، ‌یک الگوی واقعی از تعلیمات آیین مقدس اسلام و مصداق کامل آیه کریمه ۸۲ سوره قصص  بود، که می فرماید: «سرای جاوید ویژه آنانی است که،  اراده برتری جویی و فساد، در زمین ندارند و سرانجام نیکو، برای پرهیزکاران است». روح بلند پرواز او بسیار بالاتر از این بود که خود را اسیر دنیای خاکی کرده و به این جهان فانی و زرق و برق های آن، دل سپارد!

 و به قول عارفانه سعدی

نظر آنان که نکردند در این مشتی خاک                            الحق  انصاف توان داد که صاحب نظرند!

در خاتمه، با استمداد از روان والا و مطهر مولای متقیان، از درگاه خداوند متعال مسئلت می نمایم در این عید بزرگ و  مبارک، با عنایت خاص خودش، همه ما را درصراط مستقیم مورد رضایت خودش، ثابت قدم گردانیده و شمه ای از اخلاص مولای متقیان را نصیب ما فرماید. 

عباس رشاد