گروه تحلیل پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین، پهپادها ( پرنده های هدایت پذیر از دور)، از جمله تسلیحات بسیار مهم در جنگ های کنونی هستند . تاریخچه به کارگیری این تسلیحات در ایران به اواخر دوره پهلوی برمی گردد که در ارتش برای تست سامانه های پدافندی مورد استفاده قرار گرفتند.

اما با وقوع جنگ تحمیلی و تحریم تسلیحاتی ایران و همچنین مشکلات لجستیکی نیروی هوایی برای پروازهای متعدد، ساخت و استفاده از پهپادهای شناسایی مورد توجه جدی نیروهای مسلح قرار گرفت.

اولین نوع پهپاد ساخت ایران تلاش بود و پس از آن ارتقا یافت و مهاجر نام گرفت که با تکنولوژی بسیار ساده ، ماموریت های عمدتا شناسایی را انجام می داد.

به طور کلی مزیت های استفاده از پهپاد فراوانند که به چند مورد از آن پرداخته می شود :

1️⃣ ارزان بودن : قیمت پهپادها با توجه به اندازه و کاربری آن متفاوت بوده لکن چیزی که می توان گفت اینست که هزینه های ساخت و به کارگیری یک پهپاد بسیار کمتر از هواپیمای جنگنده است.

برای مثال فقط در بحث هزینه های پرواز برآورد می شود ، یک پهپاد شناسایی از نوع شاهد ۱۲۹ یا مهاجر، یک درصد هواپیمای شناسایی فانتوم f4 خرج روی دست نیروی هوایی می گذارد .

2️⃣ عدم تلفات انسانی : دنیا به سمت کاهش به کارگیری نیروی های رزمی در جنگ ها حرکت می کند و در همین راستا ، استفاده از تسلیحات بدون سرنشین اهمیت بسیاری یافته اند .

نیروی انسانی به آسانی قابل جایگزینی نیست و در کشتن شدن هر نفر در پشت جبهه خصوصا از لحاظ روانی آثار بسیار منفی خواهد داشت.

3️⃣ هزینه ساخت پایین، قابلیت تولید انبوه و جایگزینی : یک پرنده بدون سرنشین به آسانی تولید می شود و از دست رفتن آن هزینه زیادی روی دست طرف به کارگیرنده نخواهد گذاشت.

همچنین استفاده گسترده و پرشمار از این نوع سلاح باعث درگیر شدن حداکثری پدافند دشمن و افزایش قابلیت نفوذ پذیری به آسمان آن خواهد  شد.

4️⃣ سلاح بدون جایگزین: پهپاد برخی ماموریت هایی را می تواند انجام دهد که هیچ سلاحی برای جایگزینی آن نیست؛ از شناسایی در عمق خاک دشمن گرفته تا قابلیت انتحار و حمله پدافند و سایر نقاط حساس . در این زمینه جنگ یمن و نبرد اخیر قره باغ عملکرد موفقی از به کارگیری پهپاد را نمایش گذاشتند .

5️⃣ عدم نیاز به تاسیسات خاص و بزرگ : استفاده از هواپیماهای سرنشین دار مستلزم ایجاد پایگاه های هوایی بزرگ و صرف هزینه های بسیار است که قابلیت شناسایی آن ها از سوی دشمن را بیش از پیش می نماید و این تاسیسات را به یک هدف سهل الوصول برای طرف مقابل تبدیل می کند . اما پهپاد میتواند به سادگی از انواع مکان ها و تاسیسات بسیار ساده غیرنظامی به سوی هدف پرواز کرده و اصل غافلگیری را به خوبی به اجرا می گذارد .

برای مثال در حمله به رژه نیروهای دولت منصور هادی در پایگاه العند که در ژانویه ۲۰۱۹ انجام گرفت ، تا لحظه رسیدن هواگرد بدون سرنشین یمنی به بالای سر فرماندهان ارشد نیروهای مورد حمایت سعودی آنان متوجه حضور این پهپاد نشدند و چند تن از مسئولان ارتش دولت هادی در آن واقعه به هلاکت رسیدند .

6️⃣ توانایی رادارگریزی : با التفات به این نکته که پهپادها عمدتا ابعاد کوچکی دارند ، می توانند به راحتی از دید رادارها در امان باشند و خصوصا با توجه به وزن سبکی که دارند و استفاده از مواد جاذب امواج در آنها .

با توجه به نکات بالا، از بدو پایان جنگ ، جمهوری اسلامی سرمایه گذاری بسیار کلانی را بر روی ساخت هواگردهای بدون سرنشین آغاز کرد تا هم در ارتش و ایضا در سپاه به کارگیری شوند.

اولین پهپادهای پیشرفته ساخت ایران، از خانواده ابابیل و مهاجر بودند که در مدل های مختلفی به تولید انبوه رسیدند.

بعدها جهانیان ناظر بر ساخت پهپادهای شناسایی و مسلح بسیار پیشرفته تری از سوی وزارت دفاع بودند که از جمله آنان می توان به کرار ( با موتور جت )، شاهد ۱۲۹، فُطرس، حماسه، حازم و سریر اشاره کرد .

تهدید حضور بیگانگان در منطقه که تبدیل به فرصت شد!

 اگر چه حضور آمریکا در مرزهای ایران ، تهدیدی جدی برای این کشور بود اما لو رفتن توانایی ها و تجهیزات آنان بخشی از مزایایی بود که جمهوری اسلامی ایران از آن بهره مند گشت. پهپادهایی از نوع اسکن ایگل ( شناسایی ) و MQ1 ( رزمی ) نیز به غنیمت نظامیان ایرانی در آمدند که نهایت بهره از آنها برده شد.

علاوه بر ساخت و توسعه پهپادها ، وزارت دفاع جمهوری اسلامی بر روی توانایی رادارگریزی، ارتقای تسلیحات، افزایش سرعت و برد و همچنین کاربرد آنها متمرکز شده است.

ارتش جمهوری اسلامی متناسب با نیازهای نیروهای ۳ گانه خود یعنی هوایی، دریایی و زمینی، انواع و اقسام پهپادها را مورد استفاده قرار می دهد .

در سال های اخیر و هم زمان با رزمایش های پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در نوع خود بی نظیر بود، رسانه‌ها و خبرگزاری جهانی و منطقه ای به یکباره تمرکز ویژه ای بر روی این مبحث داشتند و در گزارش‌هایی با اشاره به قدرت پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران، از پیشرفت های این سازمان نظامی در این عرصه حیرت زده شدند. 

چرا که رزمایش های پهپادی ارتش ایران جزو اولین رزمایش های پهپادی در این سطح از فناوری و گستردگی درجهان بوده که به منصه ظهور رسیده است. 

نکته قابل توجه در این رزمایش ها استفاده از پهپاد هایی بود که هم اکنون در نیروهای چندگانه ارتش با توجه نیازهای هر نیرو عملیاتی هستند و در میدان عمل نیز ارتش ایران از آن ها استفاده می شود. ارتش با توجه به راهبرد نبرد کلاسیک تمرکز خاصی بر روی مولفه های این نوع نبرد داشت اما با روشن شدن کارایی این هواگردهای موثر در میدان های نبرد، طی سالهای اخیر توجه ویژه ای برای به کارگیری این سلاح جدید به وجود آمده است.

به نظر می رسد نگاه جدید مسئولان ارتش به هواگردهای سرنشین از دید استراتژیک و ملزومات نبردهای نوین در قرن ۲۱ سرچشمه می گیرد که تفوق تکنولوژی بر نیروی انسانی و همچنین اهمیت کاهش تلفات نیروها در میدان نبرد از جمله آن است.

به همین دلیل ارتش جمهوری اسلامی متناسب با نیازهای نیروهای خود انواع و اقسام پهپادها را مورد استفاده قرار می دهد . در نیروی دریایی ارتش به عنوان یک نیروی راهبردی که گستره حضورش به دورترین نقاط جهان نیز می رسد ، استفاده از هواگردهای کوچک و سبک بی سرنشین را به عنوان مکمل تجهیزات عملیاتی اش در دستور کار قرار داده است.

برای مثال ناوهای دوربرد ارتش طی سالهای اخیر به پهپادهای شناسایی از جمله پلیکان مجهز شده است که می تواند توانایی نفوذ در عمق،  ماموریت‌های گشت و شناسایی را با کیفیت بالا و هزینه بسیار اندک به انجام رساند. .

این پهپاد به شناورهای ایرانی این امکان را می دهد تا ماموریت های خود را دقیق تر و با برنامه ریزی بهتری به انجام رسانند و همچنین تهدیدات را تا حد زیادی قبل از وقوع شناسایی کنند .

علاوه بر پهپاد پلیکان ، هواگرد شناسایی - رزمی دیگری نیز با نام سیمرغ در نیروی دریایی ارتش به کار گیری شده که می تواند علاوه بر رصد دقیق محیط به صورت ۲۴ ساعته ، تهدیدات را نیز با استفاده از موشک های هوشمند و دقیق "سدید" مورد اصابت قرار دهد.

این پهپاد که نسخه دریایی شاهد ۱۲۹ استمی تواند تهدیدات سطحی کوچک و بزرگ و هلیکوپترهای متخاصم را در فواصل دور هدف گرفته و آسیب جدی بدان ها وارد کند‌.

مزیت به کارگیری این‌پهپاد رزمی هزینه بسیار پایین پروازی و تسلیحات آن است که در تعداد بالا می تواند به کمک نیروی دریایی راهبردی ارتش ایران بیاید.

علاوه بر قوای دریایی ، نیروی زمینی ارتش نیز از  با توجه به گستره فعالیت اش و تنوع ماموریت هایی که به آن واگذار شده است از هواپیماهای بدون سرنشینی مختلفی با قابلیت حملات انتحاری ، بمب افکنی ، شناسایی و جنگ الکترونیک و ایضا شکار ادوات زرهی استفاده می کند .

برای مثال از حدود ۱۰ سال پیش ، این یگان رزمی ورود جدی به حوزه پهپادی را آغاز کرد و پهپاد انتحاری "یسیر" را که بر اساس مهندسی معکوس اسکن ایگل آمریکایی تولید شده بود را به کار گرفت.

همچنین استفاده از پهپادهای رزمی مهاجر ۶ می تواند نیروی زمینی را در بحث مقابله با تانک ها و ادوات زرهی به طور موثری یاری بخشد زیرا عمده تانک های امروزی باتوجه به تمرکز بر زره جلو در برابر تهدیدات از آسمان تقریبا بی دفاع هستند .

از دیگر پهپادهای پیشرفته نزاجا ، ابابیل نام دارد که با بهره گیری از موشک الماس انواع اهداف زمینی را هدف گیری می کند‌.

در بحث شناسایی نیز پرنده بدون سرنشین شاهین از جمله معروف ترین و سنگین ترین هواگردهای این یگان است که علاوه بر رصد و پایش محیط به صورت آنلاین میتواند اطلاعات جمع آوری شده را به اتاق عملیات منتقل کرده و در هدایت دقیق نیروها در حین درگیری موثر واقع شود .

نیروی هوایی ارتش نیز با توجه به تمرکز بر آسمان مهمترین نیروی کاربر پهپاد در ارتش جمهوری اسلامی است.

اگر چه در سال جاری این نیرو با رونمایی از پهپاد برد بلند و سنگین کمان ۲۲ وارد عرصه استفاده از بمب افکن های بدون سرنشین سنگین شد ولی به کارگیری پهپاد در نهاجا منحصر به اینگونه هواگردها نیست .

برای مثال در سال ۹۸ پهپاد کمان ۱۲ با توانایی حمل ۴ بمب ۲۵ کیلوگرمی به سازمان رزم نیروی هوایی اضافه شد ؛ یا پهپادهای کرار ، ابابیل ۳ و انواع مهاجر که وظیفه شناسایی و بمب افکنی را برعهده دارند و آرش نیز مهمترین هواگرد انتحاری  این یگان مهم رزمی است.

به عبارت دیگر به نظر می رسد نیروی هوایی ارتش قصد دارد مانع تحریم خرید جنگنده - بمب افکن های پیشرفته را با بهره گیری گسترده از پهپادها مرتفع نموده و سازمان رزم خود را برای مقابله با تهدیدات آماده و به روز نگه دارد.

در سال گذشته رزمایش پهپادی ارتش با حضور بیش از ۱۰۰۰ پهپاد خبرساز شد که حامل پیام نگاه راهبردی این سازمان نظامی به مقوله هواگردهای بدون سرنشین است.

همچنین قرار دادی که اخیرا ارتش با وزارت دفاع برای ساخت ۱۰۰۰ پهپاد جدید منعهد نمود ، گزاره فوق را تایید می کند .

در نهایت باید گفت ارتش جمهوری اسلامی  تاکنون تسلیحات متعددی را در سازمان رزم خود به کارگیری کرده است لکن خلاء بهره گیری از یک سلاح ارزان قیمت و با انعطاف بالا و موثر در این نیرو به شدت حس می شد که طی سالهای اخیر با پیشرفت های تکنولوژیکی ایران در ساخت پهپادهای مختلف و رادارگریز ،  ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز سعی در استفاده از این تسلیحات نوین دارد که آن را در عداد ارتش ها مدرن دنیا با قابلیت های بالا رزمی قرار داده است که ثمره آن  اقتدار و قدرت پهپادی ایران در جهان است.