علی رغم مخالفت بسیاری از کارشناسان و آگاهان، پروژه انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران، مراحل مقدماتی را طی می کند و قرائن و شواهد حاکی از آن است که دولت قصد متوقف کردن آن را ندارد.

پروژه انتقال آب دریای خزر به استان سمنان درسال 1391مطرح شد. محمود احمدی نژاد در سفر استانی به سمنان، این طرح را به شرکت توسعه منابع آب ایران ابلاغ کرد. مطالعات مربوط به این طرح ادامه داشت تا اینکه حسن روحانی در سفر به سمنان در آذر 97اعلام کرد که کارشناسی ها انجام شده و با بررسی تمام جوانب، طرح آماده اجراست. دولت آمادگی دارد تا امکانات لازم را در اختیار سرمایه گذاران متقاضی قرار بدهد.

عیس کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم موافقت سازمان با اجرای این پروژه را اعلام و افزود: انجام این پروژه با رعایت ضوابط زیست محیطی از نظر سازمان بلامانع بوده و ما تمامی تلاش خودمان را خواهیم کرد تا تحت نظارت سازمان آب دریای خزر با حداقل خسارت به محیط زیست به سمنان منتقل شود. البته این کار برعهده وزارت نیروست و ما بر انجام آن تمام و کمال نظارت خواهیم کرد.

مخالفان طرح چه میگویند؟

تعداد مخالفان و منتقدان این طرح بسیار زیاد بوده و اظهارات و حرفهایشان کارشناسانه ومبتنی بر حقایق علمی و عملی است. 1: وجود جنگل های هیرکانی در مسیر انتقال لوله های آب و تخریب بخشی از آن یکی از مهم ترین تبعات زیست محیطی این طرح است. هر چند وزارت نیرو اصرار دارد که این انتقال از طریق کانال نکا _ ری که برای انتقال نفت قبلا تعبیه شده، انجام خواهد شد.

2: محل تاسیسات آب شیرین کن و تصفیه آب بسیار مهم است اگر در مقصد باشد نیاز به حفر زمین و ایجاد دریاچه ای است که بتواند حداقل 200 میلیون متر مکعب آب را در خود جای دهد. چنین مخزنی با وسعتی مثلا 10کیلومتر در 10کیلومتر با عمق 20 تا30 متر باید احداث کنیم که از تبخیر آب هم جلوگیری شود ولی هزینه ساخت چنین مخزنی اصلا در طرح پیش بینی و ارائه نشده است. اگر این تاسیسات را در مبدا احداث کنیم نمک برجای مانده، غلظت و شوری آب دریای خزر را بالا برده و حیات آبزیان و اکو سیستم منطقه را به خطر می اندازد. تصفیه آب در مقصد هم خاک منطقه را شورتر و کویری تر  می کند. البته ایراد بازگشت پساب و شورآبه به دریا بخاطر تاکید وزارت نیرو بر استفاده از سیستم ای.دی و آر.او برای   نمک زدایی، درست نیست زیرا در روش های جدید، پساب ها تصفیه و بازیافت شده از آنها خشت خشک یا نمک طعام تهیه می شود.

3: تنوع زیستی دریای خزرهمین حالا هم در خطر بوده و آلایندگی آب بیش از حد استاندارد است. برداشتن آب از دریاچه بسته و محدود خزر حتی در مقیاس کم اگر با اجرای طرح های مشابه از طرف دیگر کشورهای حاشیه این دریاچه رو به رو شود، در بازه زمانی 30 تا 50 سال  ضشاهد خشک شدن دریای خزر خواهیم بود.

4: نابودی آبزیان این دریاچه هم امنیت غذایی و هم سلامت عمومی مردمی که در حاشیه آن زندگی می کنند را تهدید خواهد کرد. همچنین بر درآمد و اقتصاد منطقه که مبتنی بر صیادی است تاثیر منفی خواهد گذاشت.

5: تجربه سال های اخیر هم نشان می دهد که وقوع درگیری های قومی و منطقه ای با اجرای پروژه محتمل شده و تنش های استانی هم بوجود خواهد آمد. همچنین تعارض چنین طرحهایی با نظریات کارشناسان و متخصصان موجب افزایش نارضایتی های عمومی و کاهش میزان کارآمدی و مشروعیت دولت می شود. خیلی ها بر سمنانی بودن احمدی نژاد و روحانی تاکید کرده و می گویند که دولت گاهی سیاست های قومی و یا منافع استان متبوع را بر منافع ملی ترجیح می دهد. جالب این جاست که هم احمدی نژاد و هم روحانی دراواخر دوره دوم ریاست جمهوری شان پیگیر اجرای این طرح شده اند یعنی دنباله رای مردم سمنان در انتخابات نبودند.مردم این استان هم مطالبه ای در مورد تامین آب نداشتند.

6: یونسکو در خصوص انتقال آب بین حوضه ای به صراحت اعلام کرده، این روش ناپایدار و غلطی است و پیامدهای منفی زیست محیطی مهمی دارد. یونسکو بر مدیریت تقاضا بر مدیریت عرضه تاکید دارد. به گفته وزارت نیرو، سمنان با بحران کمبود آب مواجه است و هیچ منبع و راه جایگزین برای تامین آب وجود ندارد. اما سوال اینجاست، آیا واقعا سمنان با کمبود آب مواجه است؟

در مقایسه با دیگر استان های حاشیه جنوبی البرز، نیاز سمنان به آب کمتر بوده و میزان متوسط آب در دسترس از متوسط سرانه کل کشور بیشتر است. کارشناسان اعتقاد دارند با مدیریت منابع آبی و جلوگیری از هدر رفت آب، سالانه 500 میلیون متر مکعب آب صرفه جویی خواهد شد یعنی 2.5برابر مقدار آبی که قرار است منتقل شود. سمنان جمعیتی در حدود 702 هزار نفر دارد و سد لار آب استان را تامین می کند. این استان در بین 13 استان کشور که سال گذشته با بحران مواجه شدند، قرار نداشت و در برداشت بی رویه آب های زیرزمینی هم برخلاف استان های خراسان جنوبی و رضوی در اولویت نیست. خاک این استان شنی بوده و کشاورزی از نوع آبیاری صرفه اقتصادی ندارد.

7: در استان سمنان بحث توسعه صنعتی و اقتصادی در اولویت  بوده و در حدود 100 فرصت سرمایه گذاری در حوزه صنایع و معادن به سرمایه گذاران داخلی و خارجی پیشنهاد شده است. اما بررسی های وزارت نیرو در آزمایش سرزمینی سمنان را فاقد ساختار فیزیکی و اقلیمی لازم برای توسعه بیشتر نشان می دهد. کارشناسان این حوزه همگی می گویند توسعه استانی باید درون زا باشد و سمنان فاقد زیر بنا و پتانسیل لازم است . معاون سیاسی، امنیتی استانداری سمنان در سال 96 بدون وجود زیرساخت های سرمایه گذاری مثل تامین آب مورد نیاز، انعقاد موافقت نامه های اقتصادی برای توسعه استان امکان پذیر نیست. یکی از نماینده های مردم تهران در مجلس که در مجلس هشتم نماینده سمنان بود، خرداد 98 در همایشی که دانشگاه سمنان برگزار کرد، گفت:

مردم سمنان در مورد مطالبه آب ضعیف عمل می کنند.اگر مردم کرمان یا اصفهان بودند تا الان این پروژه انجام شده بود.

اگر سمنان را به عنوان استان معین برای تهران در نظر گرفته ایم باید آب مورد نیاز را تامین کنیم. یکی از مخالفان طرح می گوید: هدف کشاندن جمعیت بیشتر به سمنان و توسعه فیزیکی و ساختاری استان است، سمنان بهترین گزینه جایگزین برای پایتخت شدن به جای تهران به شمار می رود.

خیلی از مخالفان می گویند، هزینه اجرای پروژه و تامین آن در بودجه برنامه ششم توسعه پیش بینی نشده واجرای این پروژه اساسا عملی نیست و بیشتر خوراک داخلی و رسانه ای داشته پس از مدتی مانند خیلی از طرح های دیگر رها خواهد شد.