مقدمه

دونالد ترامپ تصمیمات مهلکی برداشته که جهان را شوکه کرده است. در این تحلیل چهار تصمیم خطرناک در نظر گرفته شده است که به زعم صاحب نظران عرصه سیاست می‌توانند تأثیر منفی بر آینده خاورمیانه داشته باشند. با این‌حال، این تاثیرات در طول سالیان اثر خود را نشان خواهد داد و منافع آمریکا را در منطقه با چالش‌های جدی روبرو خواهد کرد.

اتخاذ این تصمیمات گواهی بر دوراندیش نبودن ترامپ در عرصه سیاست‌های جهان و سطحی‌نگری منفعت‌طلبانه و استفاده ناصحیح از پروپاگاندا و ایجاد تغییراتی در این منطقه که نهایتاً به ضرر منافع ملی آمریکا رقم خورده و مجبور به ترک منطقه خواهند شد.

اثرات تصمیمات گمانه‌زنی‌های را در خصوص نزدیک شدن به جنگ جهانی سوم را برانگیخت و جان میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داد، ابتدایی‌ترین اثرات این تصمیمات این است که متحدان منطقه ای ترامپ با شک و تردید نسبت به تدوام قرارداد ها و پیمانهای خود می نگرند  و ریسک کمتری را در قرار دادهای جدید می‌پذیرند.

1- قتل سردار سرافراز سپهبد شهید قاسم سلیمانی (دومین چهره تأثیرگذار ایرانی)

در تاریخ 13 دی ماه، جهان از خبر ترور سردارقاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران خشمگین شد. ایشان دومین نفر در فهرست تأثیرگذارترین چهره‌های ایران و ناجی مردم سوریه و عراق بودند. سردارسلیمانی و ابومهدی‌المهندس و همکارانشان در یک حمله هوایی به دستور مستقیم رئیس جمهور آمریکا ترور شدند.

همانطورکه ترامپ با افتخار اعلام كرد، "ارتش آمریكا به دستور مستقیم من عملیاتی ترور قاسم سلیمانی را انجام داد" و پس از آن وی در اولین توییت خود تصویر پرچم آمریکا را منتشر كرد.

با این وجود ترامپ بعداً مشاهده اثرات و عواقب این تصمیم از مواضع اولیه خود عقب نشینی کرد و گفت:

این اقدام را برای پایان دادن جنگ در خاورمیانه انجام داده و موضع ایران در قبال این عملیات، مذاکره باید باشد نه مقابله وی؛ همچنین تهدید كرد كه اگر تهران به مذاكره نپردازد، به اهداف دیگر ایران از جمله 52 مکان فرهنگی ایران حمله خواهد كرد.

ترامپ گفت: "ایران هرگز در جنگی پیروز نشد، اما هرگز در مذاکراتی هم نباخته است." این صحبت‌ها در محافل سیاسی و فرهنگی جهان به مزحکه گرفته شد و درک سطحی و غیر واقع ترامپ از تاریخ و تمدن ایران را نشان می‌داد.

سران دولت ایران با یک برنامه‌ریزی صحیح نسبت به حمله نابخردانه آمریکایی‌ها واکنش نشان دادند و برخلاف خواسته ترامپ، ایران هیچ تمایلی به مذاکره نشان نداد. در عوض به آمریکا انتقام سخت را وعده داد.

سردار اسماعیل قاآنی جانشین فرمانده القدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: "کمی صبور باشید و اجساد سربازان آمریکایی‌ها را در سراسر خاورمیانه خواهید دید."

حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عهد انتقام از شهادت سردار سلیمانی و هم‌رزمانش را گرفت و در اظهارات رسمی گفت:

"ترور سردار سلیمانی یک اشتباه استراتژیک جدی بوده که نشانگر پایان حضور آمریکا در منطقه است."

وی قول داد انتقام خون سردار سلیمانی بر یک پهنه جغرافیایی وسیع موثر بوده و در گذر زمان پیامدهای مخربی را برای آمریکا به همراه خواهد داشت.

ایران از صبح 18 دی ماه از کلمات به اقدامات روی‌آورد و به دو پایگاه نظامی آمریکایی الاسعد و اربیل در عراق حمله موشکی کرد.

سپاه پاسداران ادعا كرد كه 80 سرباز آمریكایی كشته شده‌است، درحالی كه ترامپ این موضوع را انكار می‌كرد. اما بعد، از اظهارات خود عقب نشینی کرده و گفت تعدادی از سربازان آمریکایی دچار ضایعات عصبی شده و به بیمارستان‌های آلمان اعزام گردیده‌اند.

در جهت تلافی این اقدام ایران او تصمیم گرفت تا با تحریم‌های جدید اقتصادی پاسخ دهد. که چندان هم موثر نبود و تابوی حمله به آمریکا بعد از 70 سال شکسته شد و نشان داد آمریکا یک قدرت شکست‌ناپذیر نیست کارشناسان اذعان دارند این حمله در دراز مدت تاثیرات زیادی بر روحیه سربازان آمریکایی و متحدان منطقه ای آمریکا دارد.

مذاکره یا جنگ جهانی سوم؟

ترورسردار سلیمانی منجر به ظهور هشتک # جنگ جهانی سوم شد که در نیم میلیون پست توییتر برچسب‌گذاری شده و فعالین ضد جنگ را در سرتاسر آمریکا شروع به موضع‌گیری در برابر تصمیم ترامپ کردند.

محمد المنشوی، متخصص روابط بین‌الملل مصری تصریح کرد عواقب تصمیم ترامپ در خصوص ترورسردار سلیمانی این بوده که سیاست‌مداران آمریکا انتظار دارند که طرفین مذاکرات را آغاز کنند:

"من معتقدم آنچه اتفاق افتاده، راه را برای مذاکرات بین واشنگتن و تهران در آینده نزدیک هموار خواهد کرد."

اما چنین نشد و ایران شروع به کاهش تعهدات خود در برجام و ان پی تی را کلید زد و تمام اهداف ترامپ از ترور سردار سلیمانی نقش برآب شد.

دولت ترامپ تا انتخابات 2020جنگی را آغاز نخواهدکرد و سعی می‌کند با تکیه برفشار اقتصادی و چشم داشتن به نافرمانی‌های مدنی در داخل ایران و فعالین حقوق بشر در دنیا فشار مضاعفی را تا انتخابات آمریکا بر ایران وارد کرده و تلاش دارد یک توافق هرچند جزئی با ایران انجام دهد.

المنشوی در مورد جنبه‌های تصمیم ترامپ اظهار داشت:

"شاید یکی از علل ترور سردار سلیمانی این بود که به قدرت محافل رادیکال در ایران پایان داده و به صدای اعتدال‌های میانه‌رو که می‌خواهند با واشنگتن معامله کنند را تقویت کنند. ترامپ قول توافق جامع با ایران را داده است، و او دوست دارد آن را قبل از انتخابات 2020 نوامبر آینده به عملی کند."

یعنی عملاً فشار اقتصادی در ماه‌های پیش رو تا انتخابات آمریکا افزایش می‌یابد و هرآنچه آمریکا در توان داشته باشد در این چند ماه به منحصه ظهور می‌رساند تا ایران را به مذاکره بکشاند. یک توافق جزئی با ایران که در راهبرد آمریکا تهدید منطقه‌ای این کشور محسوب می‌شود تا حدی می‌تواند انتخاب برای دور دوم ریاست جمهوری رابرای ترامپ هموار کند.

2- عقب نشینی از توافق هسته ای(برجام) با ایران

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 2015 بین ایران و ایالات متحده، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان به تصویب رسید. پس از مذاکرات طولانی راه‌حلی مبنی براینکه در ازای تعهد ایران به استفاده از برنامه هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز، کسری از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی با سایر کشورها مخصوصاً کشورهای شرکت کننده در مذاکرات برداشته شوند.

مکانیسم‌های بازرسی و نظارت‌های آژانس اتمی برای اطمینان از تعهد ایران به شرایط توافق بصورت وسیع و گسترده ایجاد شده است. اکثر سانتریفیوژهای ایران که غنی‌سازی اورانیوم را با خلوص بالا انجام می‌دادند از بین رفته و تاسیسات آب سنگین ایران بتون ریزی و غیر قابل استفاده باشند.

طرفین از این توافق استقبال کردند و سپس باراک اوباما رئیس جمهوروقت آمریکا گفت:

"توافق با ایران جلوی گسترش سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه را گرفته است."

و این یک پیروزی بزرگ برای آمریکا بود. با این حال، پس از سال‌ها تلاش، ترامپ آن را رد کرد و در ماه مه سال 2018 اعلام کرد که توافق‌نامه از این توافق خارج شده است، اگرچه بعداً از کار خود پشیمان شد به این موضوع بازگشت، خواستار توافق هسته‌ای جدید برای "امن‌تر ساختن جهان" شد.

تصمیم به عقب‌نشینی از این توافق‌نامه دوباره منطقه را لرزاند و ایران را وادار به ترك تعهدات خود و ایجاد سانتریفیوژهای بیشتر برای غنی‌سازی اورانیوم كرد.

با ترور اخیر سردار سلیمانی، اوضاع وخیم‌تر شد، و این امر دولت ایران را وادار کرد تا اعلام کند کاهش بیشتر تعهدات بین‌المللی طبق توافق هسته‌ای و تمایل به غنی‌سازی اورانیوم بدون محدودیت را اعلام می‌کند.

3- عهد شکنی با كردها (بهترین دوستان آمریكا در سوریه)

در سوریه قدرت در دست دولت سوریه و بشار اسد می‌باشد. کردهای سوریه مواضع نزدیکی با آمریکا در مقابل دولت بشار اسد داشتند و هردو موافق براندازی و کسب قدرت در سوریه بودند از طرفی ترکیه، یکی از بازیگران مناقشه سوریه بوده اما علی‌رغم پیمان‌های نظامی محکم با آمریکا واگرایی نظرات در مورد بخش‌های کردستان بارزترین مشکل بین آنکارا و واشنگتن است.

ایالات متحده با شروع مداخلات در سوریه در سال 2014، واحدهای کرد را اصلی‌ترین متحدین خود در سوریه می‌داند، زیرا آنها با ارتش آمریكا در جنگ علیه داعش فعالیت‌های چشم‌گیری داشتند.

در همین‌حال، ترکیه تفاوت بزرگی بین واحدهای کردها و داعش نمی‌بیند و آنها را به عنوان سازمان‌های تروریستی طبقه‌بندی می‌کند.

آنکارا کردهای سوریه را زیر مجموعه حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) می‌داند که در ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا به عنوان تروریست شناخته می‌شود. علاوه براین، ترک‌ها در نبرد با پ.ک.ک در بخش جنوبی این کشور در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه در حال جنگ داخلی هستند.

پس از از بین رفتن داعش در سوریه، نیروهای کرد همچنان بزرگترین خطر برای ترکیه بودند و این مسئله ترامپ را در شرایط بحرانی قرار داد که وی باید بین دو متحد دولت ترکیه و کردها یکی را انتخاب کند.

ترامپ تصمیم گرفت تا بخشی از متحدین استراتژیک خود یعنی کردها را در سوریه، به ویژه پس از نابودی داعش را کنار بگذارد، هنگامی که ترک‌ها عملیات پاکسازی کردها را در نوار مرزی خود شروع کردند نیروهای آمریکایی منطقه را ترک کردند و عملاً پشت کردها را خالی کردند.

این امر درس بزرگی را به کسانی داد که امید به رفتار کدخدا منشی آمریکاها داشتند. عملیات ترکیه از 9 اکتبر 2019 آغاز شد و تا زمان توافق ترکیه و آمریکا در آتش‌بس در 17 اکتبر ادامه یافت.

هدف آنکارا ایجاد منطقه امن و عاری از واحدهای کردی در 30 کیلومتری مرزهای این کشور در عمق خاک سوریه بود. این آتش بس ترک‌ها را خوشحال کرد و کردها را عصبانی کرد، که پس از سال‌ها اتحاد نظامی با آمریکایی‌ها و کردها در خاک سوریه ازبین رفتند و یک متحد استراتژیک آمریکا در منطقه به دشمن تبدیل شد.

رویای کردها و آینده آوارگان سوری

تامین امنیت منطقه بازگشت سوری‌ها به سوریه را تسهیل می‌کند، که برای ترکیه بسیار حائز اهمیت می‌باشد، به جهت اینکه کشورش بیشترین تعداد پناهنده سوری را در جهان دارد طبق اعلام دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (5.5 میلیون نفر از 5.75 میلیون پناهنده سوری در کشورهای همسایه سوریه هستند)

همچنین امن شدن منطقه برای ترامپ که نگران هجوم به ایالات متحده پناهندگان و سایر مهاجران کشورهای جهان سوم، سودمند است، درحالی‌که کردها ممکن است امید به استقلال در شمال سوریه را به عنوان بخشی از روژاوا از دست بدهند. آنها از آمریکایی‌ها، ناامید شده و می‌توانند برای دستیابی به اهداف خود به جستجوی متحدین جدید بپردازند.

یکی از صاحب نظران سوری می‌گوید: "بازگشت به آغوش رژیم بشار اسد پایان رویای کردها است، زیرا دولت سوریه نمی‌تواند امید خودمختاری به کردها را بدهد. حافظ اسد قبلاً به اصطلاح "کمربند عرب" را تصویب کرده بود، بنابراین تحقق خواست کردها غیرممکن است."

این محقق سوری با اظهارنظر درباره موضع آمریکا در مورد کردها و آینده آنها در سوریه خاطرنشان کرد:

"ابتدا باید درک کنیم که آمریکا همیشه منافع خود را بر ضد منافع نزدیک‌ترین متحدین خود ترجیح می‌دهد. و این درس بزرگی برای جریان اعتدال در ایران هست که امید به یاری از پنجه چدنی آمریکا دارند علاوه براین، وقتی قایق شروع به غرق شدن می‌کند، واشنگتن همیشه متحدین خود را رها می‌کند."

وی توضیح داد:

"از همان ابتدا مشخص بود که روابط آمریکا با کردها محکوم به شکست است. این یک رابطه موقتی، تاکتیکی در جهت رسیدن به مقاصد بوده و نه یک رابطه قابل اطمینان و استراتژیکی که بتواند آینده کردها را تامین کند."

4- "اورشلیم پایتخت اسرائیل است" یک تصمیم خطرناک ترامپ و تنش زا در خاورمیانه ( معامله قرن)

یکی از خطرناک‌ترین تصمیمات ترامپ در منطقه در تاریخ 6 دسامبر 2017 اعلام شد. در آن روز رئیس‌جمهور آمریكا اعلام كرد كه آمریكا قدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخته و در سال 2018 سفارت این كشور را از تل آویو به قدس منتقل كرد.

و در 27ژانویه 2020 در سالگرد هولوکاست به اسرائیل سفر نموده و اعلام توافق با دولت خودگردان فلسطین در خصوص معامله قرن را اعلام کرد. این باعث خوشحال شدن اسرائیل و عصبانیت همسایگانش شد، نگرش مساعد آمریكا نسبت به این كشور را نشان می‌داد و نه تنها چشم‌انداز صلح بین فلسطین و اسرائیل را پیچیده‌تر كرد، بلكه به تشدید درگیری كه بیش از هفت دهه ادامه دارد نیز كمك كرد.

تصمیم ترامپ برای فلسطینی‌ها تحریک‌آمیز بود و در مارس 2018، راهپیمایی‌های بزرگی در اعتراض به اِشغال اسرائیل و تصمیمات رئیس‌جمهور آمریکا در مرزهای شرقی نوار غزه آغاز شد. این راهپیمایی‌ها ماه‌ها ادامه داشت و اعضای آنها توسط مقامات اشغالگر اسرائیل سرکوب شدند. این را با گزارش مرکز اطلاعات فلسطین در تاریخ 21 دسامبر 2019 گواه می‌دانند.

به گفته وی، سرکوب اسرائیل در پاسخ به راهپیمایی‌های برگشت منجر به کشته شدن 365 نفر و 18.085 نفر اضافی از جمله 4483 کودک و 813 زن شد. به‌نظر می‌رسد که ترامپ با دقت تاریخ را برای بیانیه خود انتخاب کرد.

این یک لحظه ایده‌آل برای تضعیف کردن واکنش احتمالی کشورهای عربی با جمعیت غالب مسلمان، که بیشتر درگیر مبارزه با تروریسم بودند تا بتواند با اسرائیل مقابله کنند.

بنابراین، آنها هرگز قاطعانه تصمیمات رئیس‌جمهور آمریكا را محكوم نكردند و اقدامات جدی اتخاذ كردند كه بتواند بر روابط دیپلماتیک و اقتصادی بین كشورهایی مانند مصر، عربستان سعودی، ترکیه از یك طرف و آمریکا و اسرائیل از سوی دیگر تأثیر بگذارد.

نتیجه‌گیری

ترامپ بعنوان رئیس جمهور آمریکا از تاکتیک‌های بسیار سطحی و برای اهداف خود استفاده می‌کند و باتلاش برای ایجاد منفعت‌های زود بازده از تاثیرات تصمیمات خود در بلند مدت چشم‌پوشی کرده و این می‌تواند در دوره بعدی انتخابات و رئیس‌جمهوری آمریکا اثرات زیادی بر پرو پاگاندای و تابوی آمریکایی در منطقه داشته باشد و از طرفی نشان می‌دهد آمریکا در مذاکرات به عهد و پیمان خود وفادار نبوده و درصورت ایجاد منافع موقتی به هیچ‌یک از توافقات  قبلی و تعهدات خود پایبند نمی‌باشد.

تکیه به توان و ظرفیت های داخلی و تشکیل اتحادیه های منطقه ای آینده خاورمیانه را تضمین می کند.