گروه تحلیل و آینده پژوهی پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین، ۲۸ خردادماه سال جاری، تاریخ برگزاری انتخاباتی خواهد بود که به باور برخی ناظران، از بسیاری جهات می تواند مهمترین انتخابات چهار دهه گذشته ایران به شمار آید. تعلل جریان های سیاسی و سردرگمی برخی کنشگران دیگر، شاهدی  بر همین مدعاست؛ زیرا گروه ها، احزاب و فعالان سیاسی با علم به این مهم و با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی، سر آن را ندارند تا بی گدار به آب بزنند و قافیه را به رقیب واگذار نمایند.

 اهمیت و حساسیت این انتخابات از دو جهت قابل بررسی است؛ نخست شرایط خاص حاکم بر جامعه و افکار عمومی و دو دیگر، چالش ها یا ابرچالش هایی که رییس جمهور منتخب برای استمرار حکمرانی مجبور به مواجهه با آن خواهد بود و اگر تدبیری نیکو برای آنان نکرده باشد، در این کار مهم وا خواهد ماند.

شرایط خاص و بستر اجتماعی، از سویی با شیوع و همه گیری بیماری کرونا و شرایطی که به ارمغان آورده است و از سوی دیگر با عطف توجه به تجربه انتخابات پیشین مجلس شورای اسلامی که سطح مشارکتی غیر قابل قبول با طراز نظام جمهوری اسلامی و جامعه ایران داشت، مطمح نظر است. شیوع بیماری و تاثیر روانی و اقتصادی آن بر جامعه، تنگناهای معیشتی ناشی از تحریم های سنگین اقتصادی و سو مدیریت در برخی حوزه های داخلی، گره خوردن مذاکرات سیاسی و تجربه وعده ناکام برجام و کاهش آشکار سرمایه اجتماعی برخی گروه ها و چهره ها در جامعه، جملگی دست در دست هم داده اند تا خطر مشارکت پایین و استقبال سرد، این انتحابات را تهدید نماید

 با توجه به شرایط دشوار بین المللی و منطقه ای، استقبال سرد از انتخابات آثار دلپذیری برای نظام سیاسی و فرد منتخب نخواهد داشت. هم اکنون، تعدد افرادی که منفردا اعلام تمایل به نامزدی نموده و تعلل جریان های سیاسی در اعلام حمایت از آنان، ریشه در همین ابهام و تردیدها دارد.

چالش ها و ابرچالش هایی که رییس جمهور منتخب با آن مواجه خواهد شد می طلبد تا فردی این مهم را به عهده گیرد که به لحاظ فردی و تیمی، توانایی روبرو شدن با آن را داشته باشد. خصیصه انتخابات ۱۴۰۰ دقیقا در همین نکته نهفته است که دوقطبی سازی های کاذب جریانات سیاسی، کلی گویی ها و طرح برنامه های فراتر از اختیارات رییس جمهور دردی را دوا نخواهد کرد و با توجه به ریزش سرمایه اجتماعی برخی جریانات، جدل های سیاسی و ناسزاگویی های انتخاباتی دیگر موجبات جلب توجه و هیجانات مردم نخواهد شد. زیرا قاطبه مردم اکنون بر اثر فشار سوء جریانات حاکم در جامعه، توان هضم هیجان و تمایل به آن را ندارند و بیشتر در جستجوی تثبیت و برنامه های مشخص و متعین هستند. از این رو، نامزدی دست بالا خواهد داشت که بر سبیل تعادل قدم بزند و برنامه ای روشن، عملیاتی و مبتنی بر اقدام گروهی، ارائه کند. 

اما به نظر می رسد برخی ابرچالش هایی که رییس جمهور منتخب با آنان مواجه است و باید برای آن مهم، چاره بیاندیشد، از قرار زیر باشد:

۱) در عرصه سیاست خارجی، از سویی تجربه ناکام برجام که حاصل چیده شدن تمام تخم مرغ ها در سبد سیاست خارجی بود، سبب تضعیف موضع و نگاه تعاملی شده و از سوی دیگر، فشار سنگین تحریم ها، به رغم آنکه دستاورد آشکاری برای آمریکا نداشت، ساختار های اقتصادی و همچنین تاب آوری اجتماعی مردم راشدیدا آزرده است. از این رو، رییس جمهور منتخب، باید با چالش 《تعامل موثر》 مواجه شود. یعنی از سویی بر دو قطبی های سیاسی داخلی در خصوص مواجهه یا عدم مواجهه با غرب فائق آید و از سوی دیگر، در جستجوی 《توافقی خوب 》 برود که مختصات اصلی این توافق، اقتصادی است. کشور توان و حوصله 《مذاکره برای مذاکره》 را ندارد و از رییس جمهور، توافقی سریع، مشتمل بر رفع تحریم ها را می خواهد.

۲) بزرگترین چالش رییس جمهور منتخب، اقتصاد خواهد بود. در عرصه اقتصادی، تحریم هرچند آزاردهنده و فلج کننده است، لکن مشکلات ساختاری که زمان مواجهه با آن چه بسا دیر هم شده است، رییس جمهور منتخب را به مبارزه فرا می خواند. کاهش آشکار وابستگی بودجه به نفت در دو سال اخیر که به نوعی دستاورد دولت فعلی در شرایط تحریم است، واگذاری شرکت ها در بورس و شکست بازار سرمایه و از هم گسیختگی نظام توزیع کشور، دست رییس جمهور آینده را به شدت بسته و سیاست هایی معطوف به تثبیت و کنترل را از او می طلبد. رییس آینده دولت، باید بداند اگر دل در گرو دلارهای نفتی و رانت شرکت های دولتی در بازار داشته باشد، خیلی زود از اریکه مقبولیت پیاده خواهد شد. از دیگر سو، شیوع بیماری کرونا و آثار اقتصادی آن، سبب شد تا بحران های اقتصادی دولت ها از عرصه کلان و برنامه ای، به ساحت کسب و کارهای خرد و معیشت مردم کشیده شود. رییس جمهور آینده، افزون بر چالش های مستمر و کلان، با فروپاشیدگی کسب و کارهای خرد و تنگنای معیشتی مردم مواجه است و باید چاره ای برای احیای کارفرمایان و کارگران به شکل توامان بیاندیشد و دست از سیاست های صدقه ای و توزیعی بکشد. زیرا دلارهای نفتی در بودجه غایبند و چالش موجود، او را به مبارزه و میدان فرا می خواند.

۳) ابر چالش سوم، سیاست داخلی است؛ رییس دولت سیزدهم، باید توان اجماع سازی بین نهادهای حاکمیتی را داشته باشد تا بتواند دوقطبی ها و کشمکش های التهاب گونه ی  سیاسی را پایان ببخشد. زیرا توان و تاب اقتصاد کشور در مورد آستانه تلاطم های سیاسی، به شدت پایین آمده است. در واقع، هرگونه مواضع رادیکال سیاست داخلی از سوی رییس آتی دولت، سند شکست زودهنگام وی را امضا خواهد کرد.

۴) در عرصه اجتماعی، فروریزش سرمایه اجتماعی جریانات سیاسی و نهادهای حاکمیتی چالشی نگران کننده برای مجموعه نظام است و رییس جمهور منتخب باید با اتخاذ نوعی چارچوب گفتگوی ملی، سعی در بازسازی این سرمایه داشته باشد. بازگرداندن مردم به صحنه سیاسی و دلجویی از 

آنان، می طلبد تا رییس جمهور، توان و حوصله و شکیبایی گفتگو با توده های مردم و ادبیات متناسب با آن را داشته باشد.

در پایان اما توجه به این نکته ضروری است که مجموعه کشور در شرایطی تاریخی قرار دارد که تاخیر در تصمیم سازی و تصمیم گیری را تاب نخواهد آورد. چهره عملیاتی و سیاسی رییس جمهور منتخب، فردی با توان تصمیم گیری های سریع و منطقی است که در صورت به تاخیر انداختن تصمیمات و عدم هماهنگی با ضرب آهنگ سریع تغییرات، وی را به 《ناکام زودهنگام》 مشهور خواهد کرد.

به واقع، رییس دولت سیزدهم، 《رییس تصمیمات سریع و مهم》 در تاریخ جمهوری اسلامی خواهد بود.